Fruškogorski manastiri, srpske svetinje

Fruška gora je zeleni planinski venac koji se proteže preko severnog dela Vojvodine u Srbiji. Pored prelepe prirode, poznata je i kao Srpska Sveta Gora zbog pravoslavnih manastira smeštenih na njenim obroncima, a koji pripadaju Eparhiji Sremskoj Srpske pravoslavne crkve.
 Fruškogorski manastiri su važan simbol srpskog hodočašća i kulturne baštine.

Fruškogorski manastiri

Nekada je na Fruškoj gori bilo 35 srpskih manastira sagrađenih između 16. i 18. veka.

Međutim, danas je ostalo samo 16 manastira koji su i dalje aktivni. Svi se nalaze na području dužine 50 km i širine 10 km. Do njih možete stići za sat vremena automobilom iz Beograda, odnosno za oko 40 minuta ako dolazite iz Novog Sada.

Za vreme turske vladavine, manastiri su više puta rušeni i obnavljani. Neki od njih su uništeni i tokom Drugog svetskog rata i NATO bombardovanja 1999. godine. Ali svi oni nas podsećaju na bogatu istoriju i njenu važnu ulogu u duhovnom i kulturnom životu srpskog naroda. Fruškogorski manastiri su 1990. godine proglašeni za spomenike kulture od izuzetnog značaja i pod zaštitom su države.

I zato, kada budete uživali u poseti Fruškoj Gori, odvojite vreme i posetite neke od ovih fascinantnih manastira.

To su: Krušedol, Grgeteg, Staro Hopovo, Novo Hopovo, Mala Remeta, Velika Remeta, Vrdnik-Ravanica, Petkovica, Rakovac, Divša, Novo Hopovo, Šišatovac, Jazak, Beočin, Privina Glava i Kuvežedin.

Možete ih posetiti u sopstvenom aranzmanu ili u okviru jednodnevnih izleta koje organizuju naše turističke agencije. Ovog puta pričamo o tri manastira koje smo posetile jednog sunčanog oktobarskog dana.

Manastir Krušedol 

Jedan od najznačajnih manastira je manastir Krušedol. Nalazi se na jugoistočnim obroncima Fruške gore, oko 8 km istočno od gradića Iriga.

Walls and entrance to Krušedol Monastery

Manastir je okružen kestenovima i parkom. Ulaz u manastirski kompleks, izgrađen u obliku crkve, izgleda veoma impresivno. Okrečen je crvenom bojom koja je simbol Despotove lavre i prolazak kroz njena drvena rezbarena vrata ostavlja upečatljiv utisak.

Kapija Krušedol manastira u oblku crkve

Ova crvena boja podseća na Žiču, čuveni srpski manastir iz 13. veka, koji je zadužbina dinastije Nemanjića.
👉 Više o Žiči, manastiru obojenom crvenom bojom, možete pročitati ovde.

Manastir Krušedol je zadužbina Đorđa Brankovića, poslednjeg muškog člana dinastije Branković i srpskog despota od 1486. ​​do 1497. godine. Osnovan je između 1509. i 1514. godine, uz pomoć njegove majke Angeline, vlaškog vojvode Jovana Njagoja i ruskog kneza Vasilija III Ivanoviča.

Ikone svete Angeline i njenog sina Đorđa Brankovića na kapiji manastira

Đorđe Branković se zamonašio početkom 1496. godine pod imenom Maksim, a despotsku titulu je preuzeo njegov mlađi brat Jovan. Zbog toga se manastir sastojao od dve celine. Muški manastir je posvećen Blagovestima Presvete Bogorodice, a u neposrednoj blizini, njegova majka, despotica Angelina, podigla je ženski manastir posvećen prazniku Sretenja.

Unutar manastirskih zidina

Manastir je okružen konacima koji su raspoređeni oko njega u obliku kvadrata. Crkva koja je okrećena belom bojom nalazi se u sredini okružena baštom i cvećem

Crkva manastira Krušedol

Iznad crkvenih vrata na spoljnom zidu, vide se ostaci velike i veličanstvene freske iz 17. veka, koja predtavljaju scene Strašnog suda.

Freska iznad ulaza u crkvu u manastiru Krušedol

Nasuprot ulaza u crkvu  nalazi se zvonik sagrađen 1726.

Zvonik manastira Krušedol

Manastir je više puta rušen i pljačkan. Imao je najbogatiju riznicu od svih fruškogorskih manastira, a poslednji put je opljačkana tokom Drugog svetskog rata. Veći deo riznice vraćen je 1946. godine Muzeju Srpske pravoslavne crkve u Beogradu i manastiru.

Impresivan ikonostas sa 36 ikona i živopisne freske krase unutrašnjost crkve, ali je fotografisanje u crkvi zabranjeno.

Epitafi na zidu crkve

Krušedol mauzolej 

Manastir je mauzolej jer su u njemu sahranjeni Đorđe Branković, njegov otac Despot Stefan, brat Jovan i majka Angelina, koju je Srpska pravoslavna crkva proglasila za svetiteljku (Prepodobna mati Angelina).

Pored njih, u manastiru se čuvaju mošti nekoliko značajnih ličnosti, kao što su patrijarh Arsenije III Čarnojević, patrijarh Arsenije IV Šakabente, vojvoda Stevan Šupljikac, kneginja Ljubica Obrenović (supruga kneza Miloša Obrenovića) i kralj Milan Obrenović.

👉 Više o srpskim kraljevskim porodicama Karađorđevića i Obrenovića možete pročitati u postu ovde:
Izložba „Srpski kraljevski portreti“.

Manastir Grgeteg 

Manastir Grgeteg je udaljen oko 5 km od Krušedola i nalazi se u istoimenom seocetu, okružen šumama i livadama.

Belo okrečena manastirska kapija je ukrašena mozaičkim ikonama svetaca, što joj daje poseban izgled. Put vas vodi kroz park do zanimljivog glavnog ulaza sa prelepim mozaikom okruženim vinovom lozom.

Ulazna kapija manastira Grgeteg

Prema narodnom predanju, manastir i crkvu je osnovao despot Zmaj Ognjeni Vuk – despot Vuk Grgurević 1471. godine za svog slepog oca. Nekoliko puta je uništavan i obnavljan, a poslednji put je porušen za vreme Drugog svetskog rata.

Grgeteg manastir

U 18. veku stara kamena crkva Svetog Nikole zamenjena je novom, izgrađenom u baroknom stilu.

Ulaz u prostorije manastira Grgeteg

Nekada je ovaj manastir bio veoma bogat, posedovao je zemlju, oranice, vinograde, četiri mlina i devet vodenica.

Unutrašnjost Grgeteg manastirskog kompleksa

Crkva je okružena konacima i privrednim objektima u manastirskom kompleksu. Poznata je i po ikoni Trojeručici koja je doneta sa Svete Gore. Ikonostas je oslikao poznati srpski slikar Uroš Predić 1902. godine.

Fotografisanje unutar crkve nije dozvoljeno.

Crkva je okružena konacima i privrednim objektima u manastirskom kompleksu.

Konaci manastira Grgeteg

Danas je Grgeteg ženski manastir.

Izlaz iz manastira Grgeteg

Manastir Novo Hopovo 

Pogled na manastir Novo Hopovo

Zajedno sa Krušedolom, Novo Hopovo  je jedan od najznačajnijih fruškogorskih manastira. Smatra se da je to prva zadužbina despota Đorđa Brankovića, podignuta između 1496 i 1502.

Zidovi crkve

Na mestu stare crkve, braća Marko i Lacko Jovšić podigla su sadašnju crkvu 1575-1576. godine. Zvonik je sagrađen između 1751. i 1758. godine, sa malom kapelom Svetog Stefana na spratu. Crkva je posvećena Svetom Nikoli. Sagrađena je u moravskom stilu od kamena i opeke, i okružena je konacima.

Crkva u manastiru Novo Hopovo

Ikone na ikonostasu je 1770. godine naslikao Teodor Kračun, poznati srpski barokni slikar i ikonopisac.

Ikonostas u manastiru Novo Hopovo

Freske u crkvi su iz 17. veka i izgledaju neverovatno.

Unutrašnjost crkve manastira Novo Hopovo

Možete videti figure svetaca, ratnika, kraljeva i razne scene iz Biblije, ali najvažnija je freska “Pokolj vitlejemske dece”.

Freske u crkvi manastira Novo Hopovo

Mošti Sv. Teodora Tirona

Zanimljivo je da su mošti rimskog vojskovođe, Svetog velikomučenika Teodora Tirona prenete u crkvu u 16. veku. To je najstarija relikvija koja se čuva na teritoriji Srbije i predstavlja najznačajnije blago manastira. Teodor Tiron je umro 306. godine nove ere zbog hrišćanske vere i bio je prvi svetac-zaštitnik Venecije.

Mošti Teodora Tirona

Ženski ruski manastir u Novom Hopovu

Od 17. veka, manastir Novo Hopovo imao je jaku vezu sa manastirima Svete Gore, kao i sa ruskim manastirima.

Posle Prvog svetskog rata, postao je ženski manastir. Nakon odobrenja kralja Aleksandra Karađorđevića, u manastir su stigle ruske izbeglice i monahinje iz manastira Lješka. Od 1921. do 1925. godine igumanija je bila Mati Jekatarina, nekadašnja ruska grofica Jevgenija Borisovna Jefimovska. U manastiru je bio dom za 62 ruske monahinje, a Mati Jekatarina je obnovila žensko monaštvo u Srbiji.

Tokom drugog svetskog rata manastir je opljačkan i srušen. Monahinje ga napuštaju i odlaze u Francusku ponevši sa sobom čudotvornu ikonu Bogorodice. Mošti Mati Jekaterine pronađene su 1984. godine, a njen grob se nalazi pored ulaza u crkvu.

Grob igumanije Jekaterine u manastiru Novo Hopovo

Iako je za vreme turske vladavine manastir više puta rušen, bio je duhovni i kulturni centar. U 16. i 17. veku Hopovo je bilo druga rezidencija beogradsko-sremskih mitropolita. U 18. Veku u njemu su postojale su monaška i slikarska škola.

Još jedna zanimljivost je da je Dimitrije Obradović došao u manastir 1757. godine. Zamonašio se, dobio ime Dositej i ostao do 1760. godine. Napustio je manastir i postao prvi i najznačajniji srpski pisac, prevodilac, prosvetitelj i reformator.

Za vreme Drugog svetskog rata uništeni su zvonik, freske, manastirska biblioteka i riznica.

Od oko 2 km dalje, despot Đorđe Branković je podigao još jedan manastir, Staro Hopovo.

👉 Sremski Karlovci, barokni grad vina