Žiča, srpski manastir crvene boje

Žiča je srpski manastir nastao početkom 13. veka i jedan je od najznačajnijih manastira i spomenika srpske kulture i pravoslavlja.

Pogled na manastir  Žiča

Manastir Žiča, manastir crvene boje

U vezi sa ovim manastirom postoji i nešto interesantno: to je njegova crvena boja, koja nije baš uobičajena za jedan manastir.

Tokom srednjeg veka, izgradnja zadužbina je bila veoma rasprostranjena među srpskim vladarima, a jedna od njih je svakako i manastir Žiča. Zbog svoje velike uloge u istoriji i kulturnog blaga, proglašena je Spomenikom kulture od izuzetnog značaja 1979. godine i pod zaštitom je Republike Srbije.

Žiča, manastir crvene boje

Osnivanje Žiča manastira 

Žiča je zadužbina Kralja Stefana Prvovenčanog i njegovog brata, Svetog Save. Izgrađena je između 1206. i 1220. godine. Nalazi se u centralnoj Srbiji, na putu između Kraljeva i Mataruške banje, u dolini reke Ibar, okružena prelepom prirodom.

Kralj Stefan Prvovenčani je bio veliki srpski kralj i vladar (1165.-1228.) Pripadao je Nemanjićima, poznatoj porodici srpskih vladara. Zapravo, on je bio prvi krunisani kralj među Nemanjićima. Krunisan je 1221. godine i zbog toga je poznat kao Stefan Prvovenčani.

Kralj Stefan je pomagao svom bratu Svetom Savi (rođenom kao Rastko Nemanjić) u osnivanju srpske crkve. Inače, Sveti Sava je bio pisac, osnivač srpskog prava i diplomata.
Upravo je Sveti Sava bio taj koji je naložio da se manastir okreči u crvenu boju. Tokom svog života, 14 godina je boravio na Atosu i tamo je video manastire obojene na ovaj način. Veruje se da crkva leži na krvi mučenika i to je razlog zbog čega se njene fasade boje u crveno.

Ulaz u manastir Žiča

Veoma važno je napomenuti da je Žiča bila prvo mesto Autokefalne srpske arhiepiskopije od 1219. godine, a Sveti Sava je bio njen prvi arhiepiskop. Nedelju dana posle naše posete, tačnije 6. oktobra 2019. godine, Srpska pravoslavna crkva je proslavila najveći događaj u svojoj istoriji, tačnije 800 godina autokefalnosti, a svetu liturgiju je služio Patrijarh Irinej.

Rozeta, detalj na crkvi Vaznesenja

Žiča i istorija duga 800 godina

Budući da je Žiča bila sedište arhiepiskopije (1219–1253), u manastiru su se krunisali kraljevi i ustoličavali episkopi. Crkva je poznata i kao Sedmovrata, jer je imala sedam vrata, prema sedam srpskih kraljeva iz porodice Nemanjića koji su krunisani u Žiči. Pričalo se da su se svaki put otvarala nova vrata za novog kralja. A kada bi kralj prošao kroz njih i bio krunisan, vrata bi bila zazidana.

Vrata na crkvi Vaznesenja

Tokom turbulentne srednjovekovne prošlosti na srpskoj teritoriji, manastir Žiča je više puta bio uništavan, spaljivan, pljačkan i ponovo građen. Vredne relikvije su odnete ko zna gde, a veliki deo fresaka uništen. Prvi put su je razorili Bugari krajem 13. veka. Nakon više od 20 godina, tokom vladavine kralja Milutina, manastir je obnovljen i dodate su mu nove freske u crkvi između 1310. i 1316. godine.

U nekim periodima je bio potpuno napušten, naročito tokom vladavine Osmanlija.
Srpski vođa Karađorđe Petrović ga je ponovo obnovio 1804. godine, ali posle pada Prvog srpskog ustanka (1804-1813), manastir je ponovo napušten. Novu obnovu započinje 1856. godine episkop Joanikije.
Zatim, tokom Drugog svetskog rata, Nemci su bombardovali Žiču i spalili manastirske prostorije, uključujući i biblioteku sa 50.000 knjiga. Velika obnova i delimična rekonstrukcija Žiče započeta je 1953. godine, a odvija se i poslednjih nekoliko godina. Sredinom oktobra ove godine doneta je odluka da se nastave konzervacioni radovi na parteru i fasadi.

Manastirski kompleks i arhitektura

Manastir Žiča pripada raškoj arhitektonskoj školi koja se razvijala tokom vladavine dinastije Nemanjića. Ovaj veoma specifičan stil predstavlja spoj slovenske i rane hriščanske crkvene arhitekture. Crkva je sagrađena od opeke i kamena, a ulaz u kompleks podseća na tvrđavu.

Kombinacija različitih slojeva kamena i cigli čine ovaj ulaz u obliku kule veoma interesantnim.

Kula-ulaz u manastir Žića

Kada kroz drvena vrata zakoračite u manastirski kompleks, prvo ćete videti zidove i tavanicu ulaza prekrivenim freskama.

Drvena vrata na ulazu u manastirski kompleks, Žiča

A zatim se ispred vas pojavljuje crkva crvene boje.
I kada vam se ovaj prizor ukaže pred očima, znate da ste zakoračili na jedno posebno i sveto mesto.

Freske na ulazu u manastirski kompleks Žiča

Manastirski kompleks

Osim Crkve Vaznesenja, manastirski kompleks obuhvata nekoliko različitih građevina u okviru porte.

Sa leve strane ulaza nalazi se suvenirnica i episkopski konak, sagrađen 1935. godine. Bio je uništen tokom Drugog svetskog rata i ponovo je sagrađen 1965. godine. Na njegovom zidu nalazi se interesantan sat.

Porta manastira Žiča

Nova trpezarija se nalazi sa leve strane ulaza.

Trpezarija i dvorište manastira

Malim tremom je povezana sa renoviranom crkvom bele boje, koja je posvećena Svetom Savi.

Crkva Svetog Save, manastir Žića

Iza crkve nalazi se mala krstionica, pomalo neobičnog oblika sa plavom kupolom.

Crkva Vaznesenja i krstionica u dnu dvorišta

Okružena je savršeno podšišanom travom i zelenilom i izgleda potpuno nestvarno!

Krstionica u manastiru Žiča

A u blizini krstionice, nalazi se mala crkva posvećena Svetom Teodoru Tironu i Teodoru Stratilatu.
Podignuta je u 14. veku i restaurirana krajem 18. veka.

Crkva posvećena Svetom Teodoru Tironu i Teodoru Stratilatu

Crkva Vaznesenja u manastiru Žiča

Glavna crkva u manastiru je crkva posvećena Vaznesenju Gospodnjem (Svetom Spasu), pa se naziva još i Spasova crkva. Crkva je jednobrodna bazilika. Sa zapadne strane nalazi se ulaz u okviru kule sa pripratom, na istočnoj strani je oltar, a sa severne i južne strane se nalaze pevnice.

Ispred ulaza u Crkvu Vaznesenja

Ulaz u ckrvu izgleda predivno i prekriven je freskama.
Na njima se nalaze i figure apostola Petra, koji iznad glave drži crkvu, i apostola Pavla, koji drži knjigu poslanica.

The frescoes on the entrance of the Church of the Ascension, Žića

Freske manastira Žiča 

Na zidovima ulaza nalaze se i dve osnivačke povelje kralja Stefana i njegovog sina Radoslava. Predstavljaju najstariji istorijski trag o manastiru iz ranog 13. veka. Kasnije su ove povelje prepisane na zidove tornja u 14. veku. Osnivačke povelje sadrže podatke o povlasticama i darovima u zemljišnom imanju koje kralj daruje manastiru.

Osnivačke povelje na ulazu crkve Vaznesenja u Žiči

Međutim, unutar crkve postoji vrlo malo očuvanih fresaka.

Prema istraživanjima, pretpostavlja se da su prve freske nastale nakon dodele samostalnosti srpske crkve 1219. godine. Zatim druga celina freski u okviru kule crkve nastaje početkom 13. veka. Najvažnije freske se nalaze u glavnom delu crkve i naslikane su u periodu između 1309. i 1316. godine. Neke od njih su Uspenje Presvete Bogorodice na zapadnom delu naosa i portreti Stefana Prvovenčanog i njegovog sina.

Takođe u priprati (prvom delu crkve), nalaze se replike najznačajnijih freski iz srpskih manastira. Među njima je i replika poznate freske Beli anđeo iz Manastira Mileševa. Na spratu se nalaze freske iz dvadesetih godina 13. veka, ali ovaj deo je zatvoren za turističke posete.

Veoma važno: unutar crkve je strogo zabranjeno fotografisanje.
Ako želite da saznate nešto više o freskama i vidite kako one izgledaju, možete pogledati na sajtu ovde.

Kako stići do Žiče i vreme za posetu

Manastir Žiča se nalazi na otprilike 200 km od Beograda i 6 km od Kraljeva, u centralnoj Srbiji. Do manastira možete doći sami kolima ili preko organizovanih turističkih tura. Izvan kompleksa nalazi se i veliki parking sa toaletima za posetioce.

Inače, prema predanjima, lokacija manastira je pažljivo birana. Nalazi se u plodnoj ravnici reke Ibar.
Ali ima još nešto zanimljivo: Žiča se nalazi na istoj razdaljini od vizantijskog Konstantionopolja i latinskog Rima.

Žiča je otvorena za posetioce u letnjem periodu (1. april – 31. oktobar) od 7-19h, a u zimskom periodu (1. novembar – 31.mart) od 8-16h. Ulaz je slobodan.

Pošto je Žiča jedno sveto mesto, trebalo bi voditi računa i o adekvatnoj odeći i ponašanju. Već sam pomenula da je fotografisanje unutar crkve zabranjeno, kao i upotreba mobilnih telefona u crkvi i pušenje u okviru manastirskog kompleksa.

U današnje vreme manastir Žiča je i najveći ženski manastir u Srbiji.
Tačnije, oko 40 monahinja živi ovde i vodi računa o manastiru. Mnoge od njih su i fakultetski obrazovane. U suvenirnici možete pronaći razne proizvode koje izrađuju upravo monahinje iz Žiče, kao što su ikone, knjige, sokovi i džemovi bez aditiva, vina, rakija, likeri, sapuni, balzami, kreme i razni suveniri. Takođe, sve ovo možete poručiti i preko online prodavnice.

A ako poželite da vidite kako izgleda manastirski žuvot i prespavate jednu ili više noći u manastiru, morate se prvo najaviti i dobiti blagoslov za dolazak. Ovo je moguće samo za pripadnice ženskog pola.

Stazice u okviru manastirskog kompleksa

Crveni manastir Žiča

Poseta manastiru Žiči tog sunčanog i toplog dana bilo je nezaboravno iskustvo.
Vekovima je Žiča bila sveto, moralno, duhovno i administrativno sedište Srpske crkve i srpskog naroda.

Nastavili smo put dalje prema Studenici, još jednom velikom srpskom manastiru koji je takođe zadužbina dinastije Nemanjića.

Ali Žiča, sa svojim crvenim zidovima nam ostaje i dalje u mislima, donoseći mir i spokojstvo u srcu svojim posetiocima. Ima u sebi neku posebnu energiju i čini vam se kao da ste vratili svojoj kući.

Crveni manastir Žiča

Izvor:

http://zica.org.rs/
http://www.zaduzbine-nemanjica.rs/Zica/manastir-Zica.htm