Oplenac, crkva i kraljevski mauzolej

Oplenac je uglavnom poznat kao mauzolej srpske kraljevske porodice Karađorđević. U stvari, Oplenac je brdo u blizini Topole, varošice koja se nalazi u Šumadijskom okrugu centralne Srbije.

Smešten među drvećem i okružen prelepom prirodom, Oplenački kompleks čine crkva Svetog Đorđa, Kuća kralja Petra i Kraljeva vinarija. Veruje se da je mesto dobilo ime po „oplenu“, drvenom delu na volovskim zapregama. Lokalno stanovništvo ga je pravilo od hrastova koji rastu u ovom kraju.

Zbog izuzetnog značaja, crkva Svetog Đorđa na Oplencu upisana je na Listu spomenika kulture od izuzetnog značaja 1979. godine i pod zaštitom je Republike Srbije.

 

Kako stići do Oplenca?

Oplenac se nalazi oko 80 km južno od Beograda. Krenite autoputem E72 ka Nišu i pratite putokaze za Oplenac i Topolu. Vožnja od Beograda traje oko sat i po vremena.
Najbolji način za obilazak je automobilom u sopstvenom aranžmanu. Drugi način je redovnim autobuskim linijama od Beograda do Topole. Putovanje traje oko 2 sata, a od autobuske stanice možete prošetati do Oplenca ili uzeti taksi. Takođe, postoje i jednodnevni izleti u organizaciji lokalnih agencija iz Beograda i okolnih gradova.

Kada dođete u Topolu, prođite pored Karađorđevog konaka i hotela Oplenac, i zatim nastavite stazom između drveća. Na vrhu brda videćete prelepo belo zdanje: to je Oplenačka crkva i kraljevski mauzolej.

 

Oplenac: Crkva Svetog Đorđa 

Jednom rečju, crkva Svetog Đorđa oduzima dah. Građena je u srpsko-vizantijskom stilu od venčačkog belog mermera, u periodu od 1910. do 1930. godine.

Crkva je zadužbina kralja Petra I Karađorđevića, unuka velikog vožda Karađorđa. Ima jednu veliku centralnu kupolu i četiri manje kupole. Nažalost, kralj Petar je umro 16. avgusta 1921. i nije video završetak radova svoje zadužbine. Zato njegov sin kralj Aleksandar I nastavlja sa gradnjom i unosi nekoliko izmena u odnosu na prvobitni plan.
Iznad glavnog ulaza i drvenih vrata presvučenih bronzom, nalazi se mozaik sa likom svetog ktitora crkve Svetog Đorđa. Zaštitnik ima Karađorđev lik koji probada zmaja. Ovaj mozaik je rađen u Veneciji po nacrtu Paje Jovanovića, poznatog srpskog umetnika.

 

Iznad mozaika u centru je ornamentalno polje sa reljefnim grbom porodice Karađorđević. Predstavlja dva tipična muškarca iz šumadijskog kraja sa zastavama.

 

Unutrašnjost oplenačke crkve

Ispod centralne kupole crkve nalazi se masivni bronzani polijelej težine oko 1.500 kg i prečnika 9 metara. Zanimljivo je da je napravljen od prikupljenog oružja sa Kajmakčalana, gde se vodila jedna od najznačajnijih bitaka u Prvom svetskom ratu.

 

Inače, luster ima oblik krune srednjovekovnih srpskih vladara. Međutim, njen unutrašnji deo okrenut je naopako i predstavlja znak žalosti srpskog naroda za izgubljenim carstvom u Kosovskom boju 1389. godine.

 

Oplenačke mozaik freske

Celu unutrašnjost crkve krase stakleni mozaici.

 

Tačnije, reč je o 3.500 kvadrata sa 40 miliona raznobojnih komadića stakla!
Inače, mozaik sa slikom Isusa na glavnoj kupoli je prečnika 9 metara.

 

Ceo mozaik ima 725 naslikanih kompozicija sa 1.500 figura. Predstavljaju reprodukcije najboljih fresaka iz 60 srpskih srednjovekovnih crkava i manastira. Impresivno, zar ne?

 

Jedan od najupečatljivijih delova crkve je prizor freski sa srpskim srednjovekovnim vladarima i njihovim reprezentativnim crkvama.

 

Pogled na zidove sa preko 15.000 različitih nijansi boja je spektakularan. I ne znate gde prvo da gledate!

 

Pod je obložen mermerom u raznim bojama sa ornamentima.

 

U prizemlju crkve nalaze se dve grobnice. U južnoj apsidi nalazi se grob Karađorđa (1762-1817), dok se u severnoj apsidi nalazi grob kralja Petra I (1844-1921).

 

O dekorisanje crkve pobrinuo se Nikola Petrovič Krasnov, nekadašnji ruski carski arhitekta i arhitekta kralja Aleksandra.

 

Kripta crkve Svetog Đorđa 

U kripti crkve nalazi se 40 grobova sa nadgrobnim spomenicima od dečanskog oniksa.

Do sada je ovde sahranjeno šest generacija dinastije Karađorđević. Među njima su i grobovi tri vladara: kneza Aleksandra (Karađorđevog sina) sa suprugom Persidom, kralja Aleksandra I i njegove supruge Marije i njihovog sina kralja Petra II. 

 

Kripta je takođe ukrašena raznobojnim mozaicima i izgleda fascinantno.

 

Kuća kralja Petra i Kraljeva vinarija

U neposrednoj blizini crkve nalazi se Kuća kralja Petra, podignuta 1910. godine i služila je za nadzor tokom gradnje crkve. U njoj je nekoliko godina živeo kralj Petar I i nadgledao radove.

 

Danas je to muzej sa raznim eksponatima i kancelarija „Zadužbine kralja Petra I Karađorđevića”.

Na primer, ovde možete videti razne originalne dokumente, kao što su Austrougarska objava rata Srbiji 1914. godine, Ustav Kraljevine Srbije iz 1888. godine, ratne beležnice, itd.

 

Takođe, možete videti i nekoliko portreta članova kraljevske porodice Karađorđević.

 

Zatim, tu su i lične stvari, fotografije i portreti kralja Aleksandra, njegove supruge kraljice Marije i njihovog sina Petra II Karađorđevića.

 

Veoma interesantni delovi muzejske zbirke su relikvije i nekoliko ruskih ikona.

 

Pored kraljeve rezidencije, kompleks čine vila kralja Aleksandra i kraljice Marije. Takođe, u čuvenoj Kraljevskoj vinariji, možete videti i muzej vina sa starim buradima i probati odlična vina.

 

Topola, Karađorđev grad

Područje grada Topole poznato je još od neolita i antičkih vremena.
Današnji grad osnovao je Karađorđe, rodonačelnik dinastije Karađorđević. Bio je srpski revolucionar i veliki vožd Prvog srpskog ustanka (1804-1813) protiv Osmanlijskog carstva. Spomenik Karađorđu podignut je 1938. godine na temeljima nekadašnje brvnare u Topoli.

 

Đorđe Petrović, zvani Karađorđe, rođen je verovatno oko 1762. godine u malom selu Viševcu (25 km od grada Topole). Po završetku Austro-turskog rata 1791. godine, preselio se sa porodicom u naselje Topola i tu podigao grad.

Karađorđev grad je porušen posle Prvog srpskog ustanka 1804. godine. Karađorđe ga je obnovio i dodao kule, zidine, sagradio školu, konake, crkvu i druge objekte u periodu od 1808. do 1813. godine. Godine 1814. gradić su ponovo srušile Osmanlije, a kasnije je Karađorđev sin Aleksandar Karađorđević ponovo obnovio varošicu.

Karađorđe je ubijen 1817. godine po naređenju kneza Miloša Obrenovića.

 

Karađorđev konak

Od nekadašnje varošice danas možemo videti staru školu, crkvu i Karađorđev konak koji je pretvoren u muzej.

 

Prvo što ćete videti kada uđete u muzej je originalni Karađorđev top poznat kao „aberdar”. Desna drška koja nedostaje istopljena je kako bi bila deo krune kralja Petra. To je bila kraljeva želja, kako bi svoju vladavinu povezao sa vladavinom svog dede Karađorđa.

 

U muzeju se mogu videti razni predmeti iz tadašnjeg svakodnevnog života.

 

Takođe, tu su i razno oružje, karte, dokumenti i eksponati koji detaljno opisuju život i dostignuća Karađorđa.

 

Karađorđeva crkva na Oplencu

Odmah pored Karađorđevog konaka, nalazi se crkva Presvete Bogorodice.

 

Poznata je i kao Karađorđeva crkva, jer ju je Karađorđe podigao 1811. godine kao svoju zadužbinu i porodičnu grobnicu. Prvobitno su u njoj sahranjeni on i njegova supruga Jelena, ali su njihovi posmrtni ostaci 8. septembra 1930. preneti u crkvu na Oplencu.

 

Ranije sam pisala o tome kako su  srpske kraljevske porodice Karađorđević i Obrenović bile povezane i preplitale se u prošlosti tokom svojih vladavina.
Ako želite da saznate više o istoriji, možete pročitati ovde: 👉 „Izložba kraljevskih portreta“.

 

Festival „Oplenačka berba“ u Topoli 

Topola i Oplenac su godinama poznati po uzgoju vinove loze. Ovaj kraj je poznat i po Oplenačkoj berbi, festivalu grožđa, vina, kulture i nacionalnog stvaralaštva.

Od 1962. godine ovaj festival, poznat kao „Vašar u Topoli“ održava se svake godine. Tokom tri dana u oktobru posetioci mogu da uživaju u bogatom kulturno-umetničkom programu, radionicama, izložbama, pozorišnim predstavama i koncertima.
Festival počinje svečanim defileom učesnika obučenih u narodne nošnje, uz narodnu muziku i igre.

Na tezgama sa hranom možete probati lokalne rakije, vina, voće, sir, peciva, meso sa roštilja i domaći hleb. I naravno, jedan od lokalnih specijaliteta je prase na ražnju 🙂

 

 

Takođe, tu su i razne rukotvorine, grnčarija, nakit i suveniri.

 

Svake godine dolazi sve više posetilaca. Na primer, u Topoli je 2023. godine bilo oko 200.000 posetilaca. Smatra se jednim od najbolje organizovanih i najpopularnijih manifestacija u Srbiji.

Ove godine, 61. festival održaće se 11, 12. i 13. oktobra. Više o Oplenačkom festivalu pogledajte ovde.

 

Šta videti u blizini Oplenca

U blizini Oplenca i Topole nalazi se nekoliko zanimljivih mesta.

◊ Orašac, malo i poznato selo u blizini grada Aranđelovca.
👉 Saznajte više ovde: „Orašac, rodno mesto srpske države“.

♦ Pećina Risovača, jedno od najvažnijih arheoloških paleolitskih nalazišta u Srbiji.

◊ Aranđelovac, gradić u Šumadijskom okrugu u centralnoj Srbiji.

♦ Manastir Nikolje, jedan od najstarijih manastira na ovim prostorima.

◊ U blizini Oplenca nalazi se nekoliko vinarija, kao što su PIK Oplenac, vinarija Aleksandrović i Vinarija Vladimir.

 

Zato uživajte i planirajte da posetite Oplenac i Topolu, zadivljujuća mesta srpske istorije, kraljevskog nasleđa i živopisne kulturne tradicije.

I, ne zaboravite da probate odlična vina od grožđa sa obronaka prelepe šumadijske regije🍷