Najpoznatiji spomenici antičke Atine

Nekada davno, Atina je bila moćna grad-država u regionu Atike u Grčkoj. U stvari, 5. vek pre nove ere,  pod vlašću atinskog državnika Perikla, postao je poznat kao „Zlatno doba Atine“. O njenim slavnim danima svedoče ostaci hramova i građevina antičke Atine.

Danas je Atina moderna prestonica Grčke. Fascinantna istorija, muzeji, ukusna hrana i energija privlače milione turista svake godine. I što više otkrivate o ovom izuzetnom gradu, sve više želite da ga  istražite.

I zato krenimo na putovanje kroz vreme kako bi otkrili istoriju antičke Atine.

Par reči o istoriji Atine

Atina ima bogatu i interesantnu istoriju, tako da ću ovom prilikom navesti samo nekoliko činjenica.

🏛️Područje Atine i Akropolja je bilo naseljeno još od neolitskog doba. Oko 1600-1100 pre nove ere, malo naselje je postalo važan centar mikenske civilizacije.

🏛️ Tokom arhajskog perioda (7-6. vek pre nove ere), Atina je postala moćan grad-država. Procvet je doživela u 5. veku pre nove ere, poznat kao „Zlatno doba Atine“ (od 480. do 404. pre nove ere). Pod Periklovom vladavinom, Atina je postala centar demokratije, umetnosti i filozofije. Takođe, tada su sagrađeni i najznačajniji hramovi, kao što su Partenon, Erehtejon i hram Atine Nike.

🏛️U narednim vekovima, Atina je bila pod vlašću raznih vladara i imperija, kao što su Aleksandar Makedonski, Rimljani, Vizantinci, Mlečani i Osmanlije. Svako od njih je ostavio svoj trag oblikujući izgle Atine i Akropolja.

Uprkos raznim invazijama i ratovima, Atina je ostala temelj i centar zapadne civilizacije.

Šta je potrebno znati pre posete lokalitetima antičke Atine 

• Najpoznatiji i najposećeniji lokalitet antičke Atine svakako  je Akropolj. Imajte na umu da ga možete posetiti samo u zakazanom danu i terminu. Na drugim arheološkim nalazištima je manja gužva. Vreme za posetu je fleksibilno, samo proverite njihovo radno vreme.
• Nosite udobnu obuću i budite spremni za šetnju, jer je to najbolji način da istražite lokacije i grad. Visoke potpetice nisu dozvoljene na arheološkim lokalitetima.
• Prtljag, pušenje, kućni ljubimci, hrana i piće, takođe nisu dozvoljeni na lokalitetima. Sa sobom možete poneti samo flašicu vode.
• Ponesite šešir ili kačket, naočare za sunce i kremu za sunčanje, posebno tokom toplih dana.

Ulaznice za lokalitete antičke Atine

Za svaki arheološki lokalitet možete kupiti pojedinačnu kartu. Cena ulaznica i radno vreme mogu da variraju u zavisnosti od znamenitosti. Možete ih kupiti direktno na lokalitetima, onlajn na sajtu Hellenic Heritage ili platformama za rezervacije, kao što su Get Your Guide, Viator ili Tripadvisor.

Krajem decembra 2024. godine, posetili smo Atinski Akropolj u okviru organizovanog izleta sa turističkom agencijom. Međutim, tokom posete Atini u avgustu 2015, moja sestra i ja, posetile smo nekoliko arheoloških lokaliteta sa kombinovanom kartom. Toplo preporučujem ovu vrstu ulaznice, naročito ako putujete sami i želite da vidite najvažnija mesta antičke Atine.

Postoje različite vrste kombinovanih karata (Akropolj, Akropoljski muzej, 7 lokaliteta, privatne ture, itd). Proverite sve i odaberite najbolju varijantu za vas.
Na primer, kombinovana karta košta 37 evra (cena 2025. godine) i važi pet uzastopnih dana. Ovo je odličan odnos cene i kvaliteta jer uštedite i do 50% cene, a sa jednom kartom možete da posetite sedam lokaliteta:

◊ Atinski Akropolj
♦ Antička Agora
◊ Rimska Agora
♦ Hadrijanova biblioteka
◊ Hram Zevsa Olimpijskog
♦ Antičko groblje Kerameikos
◊ Aristotelova škola (licej).

Vodič za najznačajnije lokalitete antičke Atine

🏛️Atinski Akropolj

Atinski Akropolj je najpoznatije i najviše fotografisano mesto u Atini i u Grčkoj.
Jednom rečju, Atinski Akropolj morate videti, bez obzira koliko dana provedete u Atini.

Smešten na steni u centru grada, Akropolj nas zadivljuje veličanstvenim ruševinama, nemim svedocima svoje burne istorije.

Hram Partenon, Atinski Akropolj

Na Akropoljskoj steni, danas se može videti nekoliko ruševina hramova i građevina.

♦ Propileja, veliki ulaz na Akropolj.
◊ Hram Atine Nike, posvećen Atini, boginji pobede.
♦ Čudesni Partenon, hram posvećen Atini, boginji zaštitnici Atine.
◊ Hram Erehtejon sa svojim prelepim karijatidama.
♦ Dionisovo antičko pozorište.
◊ Odeon Herodes Atticus, izgrađen u rimsko doba.

Antički lokaliteti na Atinskom Akropolju: Propileja, hram Atine Nike, Dionisijevo pozorište, Erehtejon, oden Herodes Atikus

U prethodnom tekstu na sajtu, detaljno sam pisala o ovim zadivljujućim hramovima i građevinama.
👉 Više o Atinskom Akropolju možete pročitati ovde:

Brdo Areopag

U blizini Akropoljskog brda, možete se popeti na manje brdo Areopag. Ime je dobilo po Aresu (Marsu), bogu rata. Za ovaj lokalitet se ne plaća ulaz, i sa njega se pruža prelep pogled na Akropolj i grad. Brdo je veoma popularno mesto, kako za lokalno stanovništvo, tako i za turiste, posebno tokom zalaska sunca.

Breg Areopag je u prošlosti imao važnu ulogu. Verovalo se da je na brdu osnovan najstariji vrhovni sud antičke Atine. Prema zapisima na ruševinama oltara posvećenih boginji Ateni i Erinijamu, brdo je bilo verski centar i mesto hodočašća.

Brdo Areopagus

🏛️ Antička Agora

Inače, agora predstavlja otvoreno mesto koje se koristi za pijace i skupove. Antička Agora se nalazi severozapadno od Akropolja, između kvartova Monastiraki i Tisio.

Nekada, u 6. i 5. veku pre nove ere, bila je srce političkog, trgovačkog i društvenog života u antičkoj Atini. Agoru su 480. pre nove ere uništili Persijanci, a kasnije 86. pre nove ere i rimski general Sila. Ali, ponovo je procvetala za vreme vladavine Oktavijana Avgusta (27- 14. nove ere) i Hadrijana (117-138. nove ere). Nažalost, pleme Heruli je uništilo građevine agore 267. godine nove ere.

Prva iskopavanja agore su sredinom 19. veka započeli Grčko arheološko društvo i Nemački arheološki institut. Istraživanja se nastavljaju i danas jer su njeni ostaci i dalje zakopani ispod kvarta Monastiraki.

Pogled na antičku Agoru i rekonstruisanu Atalsovu stou sa dense strane

Danas se na ovom zanimljivom arheološkom lokalitetu nalaze ruševine raznih građevina. Na primer, tu su se nalazile Atalasova stoa i nekoliko manjih stoa, zatim Hefestov hram, oltari, Tolos, mali hramovi, buleuterion, odeon Agripe, akvadukt, kuća sa fontanama i razni zidovi.

Ostaci raznih građevina u antičkoj Agori

🏛️ Atalosova stoa i Muzej antičke Agore

Jedna od najznačajnijih građevina bila je Atalosova stoa, koja se nalazila na istočnoj strani agore.
Sagradio ju je pergamonski kralj Atalos II 159-138. godine pre nove ere.

Restaurirana Atalasova stoa u antičkoj Agori

Ova dvospratna stoa (natkriveni hodnik) sa radnjama, bila je dugačka 120 m, a na zapadnoj strani imala je 45 dorskih stubova. Stou je uništilo pleme Heruli, kao i druge građevine na Agori. Međutim, u potpunosti je restaurirana 1950-ih za smeštaj Muzeja antičke Agore.

Hm, bilo je zanimljivo šetati stoom, baš kao što su to nekada radili Grci u antičko doba…

Fasada i hodnik Atalosove stoe u antičkoj agori, avgust 2015.

Na lokalitetu Agore, pronađeni su razni artefakti iz  svakodnevnog i političkog života. U muzeju se nalaze statue, natpisi, bronzani i stakleni predmeti, atinski novčići i grnčarija za dnevne i pogrebne svrhe.

Eksponati u Muzeju antičke Agore

🏛️ Hefestov hram 

Hefestov hram je jedan od najbolje očuvanih hramova u Grčkoj. Nalazi se na severozapadnoj strani Atine okružen zelenilom. Hram je posvećen Hefestu, olimpijskom bogu zanatlija, kovača, obrade metala, vatre i vulkana.

Atina, Hefestov hram, avgust 2015.

Sagrađen je oko 450. godine pre nove ere. Ovaj impresivni hram ima 6 dorskih stubova na istoku i 13 na dužim stranama.

Zanimljivo je da je hram u 7. veku pretvoren u pravoslavnu crkvu posvećenu Svetom Đorđu. Takođe, početkom 19. veka, to je bilo grobno mesto za protestante i ljude koji su poginuli u grčkom ratu za nezavisnost. Danas je to jedan od najvažnijih antičkih spomenika u Grčkoj.

Stubovi Hefestovog hrama, avgust 2015.

Inače, prema mitologiji, Hefest je bio sin boginje Here i boga Zevsa, rođen na prelepom ostrvu Limnos.
👉 Više o ovom ostrvu možete saznati ovde: Tajne mitskog ostrva Limnos

⛪ Vizantijska crkva Svetih Apostola

Mala vizantijska crkva Svetih Apostola nalazi se na zapadnoj strani Agore. Sagrađena je krajem 10. veka, na nekadašnjem mestu svetilišta Nimfi (nimfej) iz 2. veka i srušene vizantijske rezidencije.

Hm, bilo mi je malo čudno da vidim vizantijsku crkvu na Agori. Međutim, ova crkva i Zevsov hram su jedine preživele građevine u ovoj drevnoj oblasti.

Antička Agora, Crkva Svetih apostola

Hadrijanov luk

Fascinantni Hadrijanov luk nalazi se između Akropolja i Zevsovog hrama, u blizini trga Sintagma. Ova trijumfalna kapija sagrađena je 131. godine nove ere kako bi proslavila dolazak rimskog cara Hadrijana. Luk je visok 18 m i širok 12,5 m.
Uprkos mnogim vekovima i zagađenju, ovaj mermerni luk i dalje izgleda veoma impresivno.

Hadrijanov luk

🏛️ Hram Olimpijskog Zevsa 

Kada prođete kroz Hadrijanov luk, pratite stazu do hrama Zevsa Olimpijskog. Gradnja hrama je počela u 6. veku pre nove ere, ali je trajala vekovima zbog raznih promena vladara. Konačno, posle 700 godina, završena je pod vlašću cara Hadrijana 125. pre nove ere.

Hram je pravougaonog oblika, dugačak je oko 100 m i širok 50 m. Nekada je hram imao 104 stuba visine 17 m i prečnika 2 m. I ovaj hram je uništilo pleme Heruli 267. godine nove ere.

Kasnije, 425. godine nove ere, vizantijski car Teodosije II, zabranio je kult starogrčkih i rimskih bogova. Takođe, dozvolio je stanovnicima da ostatke hrama koriste za gradnju. Centar hrama i ogromna statua  Zevsa, napravljena od slonovače i zlata, uništeni su u oluji 1852. Nažalost, danas je od hrama ostalo samo 15 stubova, a jedan stub leži u komadima na zemlji.

Stubovi hrama Olimpijskog boga Zevsa, avgust 2015.

🏛️ Rimska Agora 

Ruševine Rimske agore nalaze se između antičke Agore, stanice metroa Monastiraki i kvarta Plaka.
Izgrađena je u 1. veku pre nove ere. Glavni ulaz bila je impresivna mermerna kapija Atine Arhegetis, sa četiri dorska stuba koja se mogu videti i današnje vreme. Ova kapija je izgrađena 11. godine pre nove ere donacijama poznatih rimskih careva Julija Cezara i kasnije Oktavijana Avgusta.

Ulazna kapija Atena Archegetis, Rimska agora

Rimska Agora je bila velika, otvorena pijaca sa prodavnicama, kancelarijom i fontanom okruženom kolonadama. Jonska kapija je bila drugi ulaz na istoku, pored Kule vetrova i javnih toaleta.

Istočni ulaz u rimsku agoru, avgust 2015.

Rimska agora je uništena tokom mletačke i turske vladavine. Danas na ovom mestu, možemo videti samo nekoliko stubova i ostatke nekadašnjih radionica, kuća i hramova.

Rimska Agora i Akropolj u pozadini

Kula vetrova

Mermerna Kula vetrova ima zanimljivu osmougaonu strukturu i nalazi se u severnom delu rimske Agore. Sagradio ju je oko 50. godine pre nove ere grčki astronom Andronik iz Kira.

Kula je visoka 12 m i njen prečnik iznosi 8 m. Ime je dobila po frizu reljefa sa 8 bogova vetra koji duvaju u različitim pravcima. To su: Boreas (N), Kaikias (NE), Eurus (E), Apeliotes (SE), Notus (S), Lips (SV), Zephirus (V) i Skiron (NV).

Zanimljivo je da je ova kula bila inspiracija drugim građevinama u svetu. Neke od njih su Radklifova opservatorija u Oksfordu u Velikoj Britaniji (18. vek), italijanska Torre del Marzocco u Livornu (15. vek) i Hram vetrova na planini Stjuart (Severna Irska).

Rimska agora, Kula vetrova

U blizini kule nalazi se džamija Fetije ili „Džamija osvajanja“, podignuta u 17. veku na ostacima hrišćanske bazilike. Takođe, to je bila katolička crkva za vreme mletačke vladavine, pa ponovo džamija, kao i škola, kasarna, zatvor, pekara, magacin za iskopane predmete sa lokaliteta…
Posle restauracije, otvorena je za javnost 2017. godine, a danas služi za kulturne izložbe.

🏛️ Hadrijanova biblioteka

Za vreme Hadrijanove vladavine, čuvena Hadrijanova biblioteka podignuta je 132. godine nove ere u blizini rimske Agore. U stvari, ugrađena je u rimske gradske zidine.

Zapadni zid Hadrijanove biblioteke sa mermernim stubovima

Jedini ulaz bio je deo Hadrijanove stoe, sa sedam Pentelijskih mermernih stubova i četiri korintska stuba. Zanimljivo, videle smo nekoliko pasa kako leže između ovih stubova avgusta 2015, kao i 1. januara 2025. godine…

Ulaz u Hadrijanovu bibliioteku

Biblioteka je bila pravougaonog  oblika, a u unutrašnjem dvorištu, dužine 122 m i širine 82 m, nalazila se bašta sa peristilom od 100 stubova. Prostorije biblioteke u kojima su se čuvale papirusne knjige, služile su i kao predavaonice i čitaonice.

Stubovi i ostaci Hadrijanove biblioteke,  avgust 2015.

Kao i mnoga druge građevine, biblioteka je uništena tokom invazije plemena Heruli 267. godine, a obnovljena je 407-412. godine. U vizantijsko doba, u dvorištu su podignute tri hrišćanske crkve, ali danas možemo videti samo nekoliko ostataka temelja.

Ostaci Hadrijanove biblioteke, januar 2025.

Groblje Kerameikos 

Područje Kerameikos se nalazi severozapadno od Atinskog Akropolja, oko antičkih gradskih zidina i na obalama reke Eridanos. Nekada je to bila grnčarska četvrt grada, iz koje potiče engleska reč „keramika“.

Takođe, ovde je postojalo važno groblje gde su sahranjivani vojnici poginuli u bitkama, zajedno sa najvažnijim Atinjanima.

Kerameikos groblje, avgust 2015.

Na groblju se i danas mogu videti razne nadgrobne skulpture. Neke od njih su prebačene u mali, ali zanimljiv muzej Kerameikos.

Muzej Kerameikos

Pogledajte neke od najzanimljivijih statua, poput kurosa, sfinge, bika i naiskosa na pogrebu dve žene, Demetrije i Pamfile.

Razne statue u muzeju Kerameikos, avgust 2015.

 Aristotelova škola (Licej)

Ako imate dovoljno vremena, možete prošetati do Aristotelove škole (licej). Nalazi se u blizini Vizantijskog i hrišćanskog muzeja i trga Sintagma.

To je bilo mesto gde je čuveni grčki filozof Aristotel osnovao svoju peripatetičku školu 335. godine pre nove ere. Svojim učenicima je 12 godina predavao filozofiju i retoriku, šetajući i razgovarajući sa njima u velikoj bašti.

Škola je osnovana na mestu starogrčkog svetilišta posvećenog bogu Apolonu Liceju. Takođe, postojala je i antički gimnazijum sa prostorom za rvanje gde su sportisti trenirali za sportska takmičenja. Zapravo, u staroj Atini, fizičke vežbe su bile veoma povezane sa obrazovanjem.

Istražite antičku Atinu 

Jednom rečju, Akropolj i razni spomenici su fantastičan podsetnik na veliku istoriju antičke Atine.

Možemo samo da zamislimo kako su Partenon, hramovi, brojne statue i zidovi izgledali raskošno u očima Atinjana, trgovaca i posetilaca. I danas nas šetnja oko njih vraća u slavna vremena kada su umetnost, muzika i pozorište cvetali i na mesto gde se rodila demokratija.

Savet: Ako želite da saznate nešto više o svakodnevnom životu Atinjana, pročitajte knjigu “24 sata u staroj Atini” od Filipa Metizaka. Na zanimljiv način, prikazani su životi stanovnika Atine u roku od 24 časa, od robova, prodavačice ribe na Agori, domaćice, vojnika, krijumčara smokvi, do slikara vaza, vojnika, političara, lekara i vračare.

I zato sledeći put kad dodjete u Atinu, odvojite vreme i uživajte u obilasku spomenika antičke Atine.

Izvor:

• VisitGreece.com vebsajt
• Greeka.com vebsajt
• AncientGreece.com vebsajt
• Ancient Athens 3d vebsajt