Epidaurus, najpoznatije antičko pozorište

Epidaurus je bio mali polis u Grčkoj, poznat po antičkom Asklepijevom svetilištu i fascinantnom pozorištu.

Danas je Epidaurus jedna od najpoznatijih grčkih turističkih atrakcija i odličan izbor za jednodnevni izlet iz Atine.

Tokom našeg putovanja od Nafplija do Epidaurusa, prolazili smo kroz brdski predeo sa borovima, beskrajnim poljima maslina i citrusa i pored obale sa plavim morem. A kada smo konačno stigli, nismo mogli da se nadišemo čistog i svežeg vazduha!

Sedišta u Epidaurus antičkom pozorištu

Kako stići do Epidaurusa

Epidaurus se nalazi oko 150 km od Atine, na istočnoj obali poluostrva Argolide na severoistočnom Peloponezu.

Najbolji način da ga posetite je automobilom, jer je potrebno otprilike sat i po do dva sata vožnje. Druga opcija je autobusom, koji kreće sa autobuske stanice KTEL Kifisos u Atini i ide do Nafplija, a put traje oko 2 sata. Zatim iz Nafplija kreću polasci do mesta Palea Epidaurus i pozorišta. Vožnja traje oko jedan sat, ali pažljivo proverite raspored KTEL-a zbog ograničenog broja polazaka. Tokom festivala u antičkom pozorištu u Epidaurusu, postoji poseban autobuski raspored od Nafplija i Atine do Epidaurusa.

Obično mnoge turističke agencije organizuju izlete iz Atine ili Nafplija, koji uključuju posete Mikeni, Epidaurusu i Nafpliju. Mi smo posetili Epidaurus u okviru organizovanog izleta sa polaskom iz Atine sa agencijom “Mayak tours”.

Proverite platforme Get Your Guide i Viator, ili ponudu turističkih agencija, i pronađite najbolju varijantu izleta za vas.

Ulaznice za lokalitet Epidaurus

Cena ulaznice uključuje posetu antičkom pozorištu, arheološkom muzeju i arheološkom lokalitetu.

♦ Od aprila do oktobra, cena ulaznice je 12 evra, a cena sa popustom 6 evra.
Radno vreme: april-avgust: od 8 do 20h, u septembru do 19h, u oktobru do 18h.

◊ Od novembra do marta cena je 6 evra za sve posetioce.
Radno vreme: od 8 do 17h.

Više o neradnim danima i besplatnim ulaznicama možete pročitati ovde.  

Šta videti na arheološkom lokalitetu Epidaurus 

Čitavo arheološko nalazište pripada opštini Epidaurus, koja se nalazi u blizini tradicionalnog sela Ligurio.

Antički Epidaurus je bio mali grad udaljen oko 10 km, na obali Saronskog zaliva. Na istom mestu izgrađeno je novo turističko naselje sa lukom, poznato kao Palaia Epidavros. Nekoliko kilometara dalje nalazi se još jedan gradić sličnog imena, Nea Epidavros.

Inače, arheološko nalazište Epidaurus čine:

♦ Antičko pozorište
◊ Asklepijevo svetilište
♦ Arheološki muzej Epidaurusa.

Zbog svog izuzetnog istorijskog značaja i arhitekture, upisano je na Uneskovu listu svetske baštine 1988. godine.

Mapa arheološkog lokaliteta Epidaurus

 Antičko pozorište u Epidaurusu

Prema grčkom geografu i putniku Pausaniju, pozorište u Epidaurusu datira sa kraja 4. veka pre nove ere. Projektovao ga je Poliklejt Mlađi, arhitekta iz Argosa.

Pogled na antičko pozorište Epidaurus

Pozorište u Epidaurusu je sagrađeno od lokalnog sivog krečnjaka. Nalazi se na prirodnoj padini planine Kinortion i na najjužnijoj ivici Asklepijevog svetilišta. Posetioci su ulazili u pozorište kroz dva impresivna ulaza koji se nalaze sa obe strane nekadašnje scene.

Ulazi u antičko pozorište

Antičko pozorište se sastoji iz tri dela: orkestra, auditorijuma (cavea) i scenske zgrade.

Delovi antičkog pozorišta Epidaurus

Pod kružnog orkestra je napravljen od nabijene zemlje. Prečnika je 20 m, a oko njega je kameni kružni okvir. U sredini orkestra i danas se vidi kružna bela osnova nekadašnjeg oltara.

Kavea (cavea) je naziv za sedišta u grčkim i rimskim pozorištima. Donji nivo pozorišta ima 34 reda sedišta, podeljenih stepenicama i prolazima u 12 delova. Kasnije, u 2. veku pre nove ere tokom rimskog perioda, dodato je 20 redova podeljenih u 22 dela.

Nekada je prvi red imao naslone i bio je poznat kao deo sa „prednjim počasnim sedištima“.

Redovi u antičkom pozorištu Epidaurus

Scenska zgrada (scena) se nalazi ispred orkestra i auditorijuma. Služila je za potrebe glumaca i kao ostava za pozorišnu opremu.

Inače, pozorište je 1881. godine otkopao grčki arheolog Panagiotis Kavvadias sa svojim timom. Nekoliko restauracija je obavljeno od njegovog otkrića, kako bi se zaštitilo ovo arhitektonsko čudo.

Antičko pozorište u Epidaurusu

Jedinstvena akustika pozorišta

Pozorište je moglo da primi između 13.000 i 14.000 gledalaca.

Uprkos raznim eksperimentima i istraživanjima, naučnici do danas nisu uspeli da objasne specifičnu akustiku pozorišta. To znači da gde god da sedite, savršeno ćete čuti svaku reč, čak i šapat!

Postoji nekoliko teorija, ali većina naučnika smatra da je to zbog samog projekta, specifičnog sastava tla i sedišta od krečnjaka koja reflektuju visoke frekvencije ka publici. Takođe, krečnjak pruža efekat filtriranja, potiskujući niske frekvencije glasova i minimizirajući pozadinsku buku.

Antičko pozorište Epidaurus

Šta god da je razlog za savršen zvuk, neverovantan je osećaj sedeti na mestu gde su stari Grci sedeli u 4. veku pre nove ere 😀

Sedišta u pozorištu Epidaurus

Za šta je sve korišćeno pozorište Epidaurus?

Pozorište Epidaurus je korišćeno za muzičke, plesne i dramske predstave u čast Asklepija, Apolonovog sina i grčkog boga medicine.

Verovalo se da pozorište pozitivno utiče na mentalno i fizičko zdravlje. Hm, veoma zanimljivo verovanje, zar ne 🙂

Zbog svoje neverovatne akustike, pozorište se koristi i u današnje vreme. Letnji festival u Epidaurusu se održava u julu i avgustu svakog vikenda od 1955. godine. Mnogi poznati umetnici su učestvovali u muzičkim i pozorišnim predstavama, kao što su Maria Kalas, Yiannis Moralis, Míkis Teodorakis, Montserat Kabalje,itd.

Asklepijusovo svetilište

Asklepijevo svetilište je bilo jedno od najvažnijih svetilišta u antičkom svetu. Smatralo se začetkom medicine i sastojalo se od hramova, kupatila i bolnice. Bio je to novi način lečenja koji je kombinovao tradicionalni način sa verskim ritualima.

Bolesnici su se pripremali kupanjem, postom i čitanjem tablica o čudesnim isceljenjima. Spavanje je bilo imitacija smrti i vaskrsenja. Bog dolazi pacijentima u snu i na čudesan način ih leči ili im govori o tretmanima kojima bi trebalo da se primene.

„Lečenje se zasnivao na verovanju da svaka ljudska bolest ima psihosomatske uzroke i da moć da se obnovi zdravlje mora proizaći iz samog pacijenta“ (izvor: veb stranica Climascape). Hm, bila je to kombinacija magične energije i autosugestije…

Ponekad su pacijentima davani farmaceutski lekovi, a na nekima su rađene i hirurške intervencije. U Epidaurusu su pronađeni različiti medicinski instrumenti koji se mogu videti u obližnjem arheološkom muzeju.

Asklepijevo svetilište je doživelo procvat u 4. i 3. veku pre nove ere kao centar lečenja i poštovanja božanstava. Tada su izgrađene mnoge značajne građevine, a njihove ruševine se mogu videti danas na lokalitetu. Takođe, mnoge nove zgrade podignute su u 2. veku nove ere tokom rimske vladaine.

Krajem 4. veka nove ere, ovo mesto su opljačkali Goti. Zatim je imperator Teodosije II zabranio paganstvo 426. godine. To je dovelo do kraja Asklepijevog kulta i na ovom mestu je sazidana ranohrišćanska bazilika. Na kraju, lokalitet je napušten sredinom 6. veka nove ere.

Šta možete videti u Asklepijevom svetilištu

Danas se na lokalitetu mogu videti uglavnom delovi temelja građevina.

♦ Tolos, takođe poznat kao Timela, sagradio je Polikleitos mlađi. To je kružna građevina sa spoljnom kolonadom od 26 dorskih stubova i unutrašnjom od 14 korintskih stubova. Ispod tolosa nalazio se lavirint sa svetim zmijama. Verovatno je uništen usled zemljotresa u 6. veku nove ere.

Skica Tolosa u Epidaurusu

◊ Asklepijev hram je bio centralna građevina u svetilištu. Podignut je oko 370. godine pre nove ere i uništen u požaru posle 4. veka nove ere. Hram je bio okružen sa 6 stubova na kraćoj strani i 11 stubova na dužoj strani. Skulptura boga Asklepija na prestolu se nalazila u sredini hrama koji je bio bogato ukrašen. Takođe, u podzemnoj odaji bila je i riznica sa dragocenim predmetima i zavetnim darovima.

U blizini hrama, nalazio se jedan veći oltar koji su koristili Grci i jedan manji, koji su koristili Rimljani.

Asklepijev hram

◊ Artemidin hram je posvećen Apolonovoj sestri. Bila je boginja rađanja i zaštitnica mladih žena.

Epidaurus, Artemidin hram

♦ Gimanazijum, važan za oporavak i održavanje zdravlja.
◊ Abaton i stoa su bili mesto za spavanje i ritualni odmor.
♦ Trpezarija, grčka i rimska kupatila.
◊ Katagogion je zgrada kvadratnog oblika koja je služila za smeštaj hodočasnika, bolesnika i njihovih pratilaca tokom boravka u svetilištu.
♦ Antički stadijum iz 5. veka pre nove ere, na kojem su se održavala razna atletska takmičenja.

Asklepijevo svetilište se nalazi u neposrednoj blizini muzeja. Nažalost, nismo ga videli zbog ograničenog vremena. I zato, ako ste u mogućnosti, posetite ruševine ovog čudesnog centra isceljenja.

Archeološki muzej Epidaurusa

Arheološki muzej je jedan od najstarijih arheoloških muzeja u Grčkoj, otvoren 1909. godine. U maloj sali i dve prostorije možete videti vredne artefakte koji su pronađeni na lokalitetu Epidaurus.

Građevinski natpisi

Blizu ulaza u muzej, nalaze se velike kamene ploče koje predstavljaju građevinske natpise vezane za hramove. To su tekstovi sa važnim podacima o ljudima koji su ih gradili i bili odgovorni za građevine, upotrebljenim materijalima za izgradnju i raznim detaljima.

Ploče sa građevinskim natpisima u arheološkom muzeju u EpidaurusU

Statua boga Asklepijusa i medicinski instrumenti 

Bog Asklepije je predstavljen sa svojim štapom oko koga je isprepletana zmija. Inače, zmija je bila simbol medicine i zdravstvene zaštite, i smatrala se svetom životinjom. I danas nekoliko organizacija i službi u svetu koristi Asklepijev štap kao svoj logo ili deo svog loga.

Nekoliko reči o Asklepijusu

Prema grčkoj legendi, on je bio sin Apolona (boga streljaštva, muzike, lečenja, svetlosti i proročanstva) i Koronide, smrtnice iz Trikale u Tesaliji. Nakon što ga je izdala tokom trudnoće, Apolon je naredio svojoj sestri bliznakinji Artemidi da je ubije.

Gledajući Koronidu na pogrebnoj lomači, Apolon se osećao krivim i zato je isekao Koronidin stomak da bi spasao svoje nerođeno dete. Njegov čin predstavlja jedan od prvih carskih rezova u istoriji.

Asklepijeva statua sa zmijom oko štapa

Zatim je Apolon dao bebu Hironu, stvorenju koje je bilo pola-čovek pola-konj. Podučavao je Asklepija tajnama lečenja i hirurgije. Asklepije je ubrzo postao važan iscelitelj i pomogao je mnogim ljudima, kraljevima i ratnicima. Prema legendi, boginja Atina mu je dala malu bočicu Gorgonine krvi sa magičnim svojstvima.

Prema drugom mitu, u zamenu za Asklepijevu dobrotu, zmija je lizala Asklepijeve uši i naučila ga tajnom znanju medicine. Inače, ujed zmije se najteže lečio u antičko vreme. Takođe, Asklepije je lečio i Filokteta, sina kralja Tesalije tokom Trojanskog rata, koji se kasnije oporavljao na ostrvu Limnos.

👉 Više o interesantnom ostrvu Limnos možete pročitati ovde: Tajne mitskog ostrva Limnos .

Međutim, Asklepije je imao moć da vrati mrtve u život. Ali Apolonov otac, bog Zevs, nije bio zadovoljan zbog  „remećenja normalnosti stvari i prirode“. Zbog toga je ubio Asklepija gromom, i on je umro kao smrtnik.
Ali, zbog ogromne pomoći u lečenju ljudi, Zevs je odlučio da pomiluje Asklepija i uvrstio ga među bogove i boginje na planini Olimp. Osim toga, njegov lik sa zmijom se preneo među zvezde, poznat kao sazvežđe Zmijonoše.

Asklepijevo svetilište 

Iskustva čudesnih isceljenja sačuvana su na zavetnim pločicama. U Asklepijevu čast podignuto je oko 300 asklepiona (hramova isceljenja) u antičkoj Grčkoj. Najpoznatiji hramovi bili su u Trikali, Epidaurusu, Pergamu, Atini i na ostrvu Kos, koje smo posetili 2006.

Inače, najpoznatiji Asklepijev sledbenik, bio je Hipokrat, koji je osnovao medicinsku školu na Kosu. Smatra se ocem medicine, a naravno, poznata nam je i Hipokratova zakletva.

Medicinski instrumenti

U muzeju smo videli medicinske instrumente koje su Asklepijevi sveštenici  koristili u lečenju.
Hm, veoma su slični instrumentima koji se danas koriste!

Medicinski instrumenti u muzeju u Epidaurusu

Najviše medicinskih instrumenata pronađeno je u grobnicama nekoliko generacija lekarske porodice, otkrivenim na periferiji Epidaurusa.

Antički medicinski instrumenti

Pored njih, tu su teglice i predmeti koji su verovatno korišćeni za lekove, lampice i zavetni pokloni bogovima.

Teglice, lampe i zavetni pokloni

Statue i ostaci zidova

U muzeju se mogu videti razne veće i manje statue od arhajskog perioda do rimskog doba.

Statue u arheološkom muzeju

Neke od njih su replike, jer su originalne statue prebačene u Nacionalni arheološki muzej Atine.

Počasni natpisi i statue iz Asklepijevog svetilišta

Takođe, ovde možete videti stubove i delove hramova i svetilišta, kao što su Artemidin hram i Tolos iz Epidaurusa.

Stubovi i ostaci zidova u arheološkom muzeju Epidaurusa

Delovi zidova i zidnih ukrasa, Arheološki muzej Epidaurusa

Šta posetiti u blizini Epidaurusa

I zaista, oblast Epidaurusa ima neku jedinstvenu i lekovitu energiju.
Okružen prelepom prirodom, poznat je kao mesto „za harmonizaciju uma, tela i duše“. Pozorište sa muzikom, plesom i filozofijom hrani um i dušu, što je snažno povezano sa lečenjem tela.

U zavisnosti od toga gde ste smešteni, možete posetiti neka zanimljiva mesta u blizini lokaliteta Epidaurus.
♦ Plaže u oblasti antičkog Epidaurusa.
◊ Mikena, antičko kraljevstvo kralja Agamemnona.
👉 Više o ovom fascinantnom mestu možete pročitati ovde: Mikena, srce mikenskog sveta.

♦ Delfi, najpoznatije antičko proročište.
◊ Prošetajte po mostu preko Korintskog kanala i posetite arheološki muzej u Korintu.

Ako vam se sviđa priča o antičkom pozorištu i svetilištu u Epidaurusu,
ostanite sa nama, jer vas čeka nova o neverovatnom proročištu Delfi…

Izvor:
♦ Archeološki muzej Epidaurusa
◊ Website VisitGreece
♦ Website Greeka
◊ Website Warwick