Hanja, šetnja kroz kulturu i istoriju

Hanja je jedan od najvažnijih i najlepših gradova u Grčkoj. To je drugi po veličini grad na ostrvu Krit i glavni grad regije Hanja, jedne od četiri na Kritu.

Hanja je fantastičan miks venecijanske, turske, tradicionalne grčke i moderne arhitekture. Poznata je po bogatoj istoriji, starom gradu sa venecijanskom lukom, nekadašnjoj džamiji i svetioniku.

Možete provesti ceo dan šetajući gradom. Iza svakog ugla videćete raznobojne kuće, male prodavnice, arheološka nalazišta i taverne sa ukusnom hranom.

Hanja, šetnja starom venecijanskom lukom

Kako doći do Hanje

Hanja se nalazi na severozapadnoj obali Krita i do nje se može doći avionom ili trajektom.

Međunarodni aerodrom Hanja (CHQ) nalazi se 14 km od Hanje na poluostrvu Akrotiri. Povezan je sa Atinom, Solunom i mnogim međunarodnim aerodromima iz cele Evrope tokom letnje sezone. Sa aerodroma do hotela možete doći automobilom, autobusom ili taksijem. Inače, aerodrom je nazvan po Daskalojanisu, vođi kritske pobune protiv Turaka u 18. veku.

Luka Hanje se nalazi u mestu Souda, udaljenom oko 7 km. Postoje dnevni trajekti do luke Pirej i nekoliko drugih ostrva, ali proverite raspored trajekta ako sami organizujete svoje putovanje. Imajte na umu da npr. vožnja sa Blue Star ferijem traje oko 9 sati od Pireja do Hanje. Cena karte se kreće od 49 do 186 evra, u zavisnosti od vrste sedišta i kabina.

I nemojte se iznenaditi ako vidite vojne brodove. Souda je takođe i pomorska baza na Kritu, glavna grčka i NATO baza. Kisamos je druga i manja luka koja se nalazi 41 km zapadno od Hanje.

Heraklion, glavni grad Krita, udaljen je oko 145 km, a Retimno oko 70 km zapadno od Hanje.
Ukoliko želite da obilazite region Hanje, možete iznajmiti automobil ili se voziti autobusom, samo proverite KTEL redosled vožnji.

Nekoliko reči o istoriji Hanje

Hanja ima bogatu istoriju, kao i mnogi grčki gradovi.

Moderni grad je izgrađen na mestu naselja iz minojskog perioda, poznatog po impresivnoj palati Knosos i Linear B tablicama. Staro ime grada bilo je Kidonija. Prema legendi, osnovao ga je Kidonas, sin Hermesa i nimfe Akakalide, ćerke kralja Minosa.

Prvi stanovnici živeli su na brdu Kasteli (danas iznad venecijanske luke) oko 3.650. godine pre nove ere. Grad je u narednim vekovima postao važan privredni, trgovački i pomorski centar. Međutim, Kidonija je uništena oko 1150. godine pre nove ere sa završetkom Minojske civilizacije.

Građani sa ostrva Samos došli su na Krit 524. godine pre nove ere i izgradili mnoge hramove i naselja. Zatim, 69. pre nove ere, počinje rimsko doba i grad je ponovo procvetao. Razvoj se nastavio tokom Vizantijskog carstva (395–824. nove ere), ali grad su uništili Saraceni 828. godine nove ere. Zatim je Krit bio pod vlašću Kritskog Emirata sve do 961. godine nove ere, kada su ga zauzeli Vizantijci i ponovo obnovili grad.

Hanja, stare mletačke kuće

Mletačko i tursko doba 

Mlečani su zauzeli Hanju 1204. godine i vladali su oko četiri veka. Izgradili su grad sa jakom tvrđavom, zidinama, lukom, katoličkom crkvom i mnogim zgradama i vilama u venecijanskom stilu.

Hanja se ponovo razvijala sve do 1645. godine, kada su je Osmanlije zauzele posle dvomesečne opsade. Crkve su pretvorene u džamije, a podignute su i nove džamije. Najvažnija je bila Kučuk Hasan Pašina džamija koja se nalazi u venecijanskoj luci i može se videti i danas. Turci su gradili i česme, bolnice, kupatila, kasarne i druge vojne objekte.

Međutim, kritski narod je želeo slobodu i posle mnogih sukoba i bitaka, Krit je oslobođen 1897. godine. Hanja je postala prestonica nove Kritske države. Krit je postao deo grčke države 1913. godine, zahvaljujući mnogim naporima Elefteriosa Venizelosa, guvernera Krita i premijera zemlje.

Hanja: šta videti 

Danas je Hanja administrativni, komercijalni i kulturni centar Krita sa oko 60.000 stanovnika. Takođe, veoma je popularna destinacija koja svake godine privlači sve više turista iz celog sveta.

Grad Hanja se sastoji iz dva dela: manji je stari grad koji se nalazi oko venecijanske luke, a veći je novi, moderni deo.

Za vreme turske vladavine, grad je bio podeljen na tri kvarta. U istočnom delu živeli su Turci-muslimani, na zapadu hrišćani, a na severozapadu starog grada Jevreji. I danas su svi kvartovi isprepleteni uskim ulicama, stvarajući zapanjujuću kombinaciju arhitektonskih stilova.

Stepenice i radnjice sa suvenirima u ulici Zampeliou

Kvartovi u gradu Hanja

Hm, malo je teže isplanirati šta tačno da vidite u Hanji jer ma toliko zanimljivih mesta 🙂
I zato samo šetajte i izgubite se u njenim ulicama. I sigurna sam da će vas zadiviti svaki kutak na koji naiđete.

♦ Venecijanska luka je najpopularniji i najlepši deo Hanje.

◊ Na istočnoj strani luke nalaze se Chalepa, Tabakaria, Kastelli Hill, Splantzia i Koum-Kapi.
Chalepa je poznata kao diplomatsko središte Krita u 19. veku. Tu se nalazi i kuća grčkog političara Elefteriosa Venizelosa, koja je pretvorena u muzej.

Tabakaria je priobalno područje poznato po brojnim kožarima koje datiraju sa početka 19. veka kada su došle zanatlije-kožari koji su pravili razne proizvode od kože. Nekada je bilo 80 kožarskih radionica koje su radile do 1970-ih.

Brdo Kastelli je poznato kao praistorijsko naselje drevne Kidonije, zatim po vizantijskoj tvrđavi i vilama najstarijih venecijanskih porodica.

Splantzia je nekadašnji turski kvart u kojem su živeli istaknuti turski građani. Danas je zvanično nazvan Trg 1821 u čast Grčke revolucije. U ovom autentičnom delu  nalaze se trg Sintrivani, crkva Svetog Nikole sa minaretom, crkva San Roko iz ranih 1600-ih, barovi i kafići.

Koum-Kapi je deo uz obalu, sa malom peščanom plažom, starom tvrđavom Sabionare i šetalištem sa brojnim kafićima i tavernama koje obično posećuju meštani.

♦ Na zapadnoj strani luke nalaze se Topanas, jevrejska četvrt i Nea Chora.
Inače, Nea Chora ili „Novi grad” je takođe  deo uz obalu sa peščanom i uređenom plažom, pešačkim šetalištem i ribljim tavernama. Bilo je to jedno od prvih predgrađa moderne Hanje koje se razvilo izvan vizantijskih zidina.

Stari grad Hanja

Tržnica

A negde između novog i starog grada nalazi se Agora, stara pijaca.
Impresivna zgrada sagrađena je između 1909. i 1913. godine u obliku krsta. Ova natkrivena pijaca je privremeno zatvorena zbog renoviranja koje je počelo u januaru 2022.

U njoj su se nalazile mnoge radnjice u kojima su se prodavali lokalni proizvodi, povrće, med, meso, riba, voće, začinsko bilje, začini, masline, sirevi i suveniri.

Agora, stara pijaca, radovi u toku, avgust 2024.

Ulica Halidon i Jevrejski kvart

Obilazak Hanje započele smo šetnjom pešačkom ulicom Halidon (Chalidon), jednoj od najvažnijih ulica u gradu. Povezuje moderni deo Hanje na jugu i venecijansku luku na sever.

Radnje u ulici Halidon

Ulica Chalidon i okolne ulice u blizini kvarta Tapanas pripadaju jevrejskoj četvrti – Ovraiki. Oba kvarta su neverovatni i živopisni delovi sa raznim prodavnicama, butik hotelima, apartmanima, barovima, restoranima, turističkim i rent-a-car agencijama.

Crkva Bogorodice

Spuštajući se niz ulicu, sa desne strane nalazi se trg Atinagora sa Mitropolitskom crkvom Bogorodice. Poznata je kao „Panagija Trimartiri“, a posvećena je Vavedenju Presvete Bogorodice. Prvobitna crkvena zgrada podignuta je u 14. veku na mestu nekadašnje kapele iz 11. veka.

Osmanlije su je pretvorile u fabriku sapuna 1645. godine. Prema legendi, Mustafa-paši, vlasniku fabrike, ukazala se Bogorodica. Naredila mu je da prestane da koristi njen hram kao fabriku sapuna, ali je zauzvrat spasila njegovog sina koji je pao u bunar. Nakon toga, dozvolio je lokalnoj hrišćanskoj zajednici da podigne novu crkvu.

Unutrašnjost crkve je impresivna, ali u njoj nije dozvoljeno fotografisanje.

Crkva Bogorodice na trgu Athinagora

 Hamam, tursko kupatilo

U blizini crkve nalazi se svetloružičasta kuća sa jedanaest malih kupola i jednom većom na krovu. Nekada je to bilo osmanlijsko kupatilo ili hamam. Poznato je da hamami imaju važnu ulogu u bliskoistočnoj kulturi. Danas se u njemu nalazi modni butik pod imenom Xamam.

Butik Xamam u nekadašnjem hamamu

 Muzej folklora se nalazi preko puta pravoslavne crkve u ulici Halidon. U njemu se mogu videti različiti tradicionalni predmeti iz lokalnog života iz 18. i 19. veka. U blizini muzeja nalazi se lučni prolaz do katoličke crkve Uspenja Bogorodice.

Muzej folklora i prolaz do katoličke crkve u ulici Halidon

Takođe, nekoliko koraka dalje, nalazi se stara zgrada nekadašnjeg manastira Svetog Franje sagrađenog krajem 16. veka. U njoj je bio smešten Arheološki muzej 1963. godine, ali je premešten u novu i modernu zgradu u četvrti Chalepa i ponovo otvoren 2022. godine.

Ulica Skridlof  ili „Ulica kože“

Na desnoj strani ulice Chalidon nalazi se uzana ulica Skridlof, poznata kao „Ulica kože” ili „Stivanadika“. Nekada je ovo bilo mesto gde su proizvođači cipela i čizama imali radionice za izradu cipela i posebno „Stivania“, specijalnih visokih kritskih čizama.

Danas se u radnjicama prodaju  razni proizvodi od kože, kao što su ručno pravljene sandale, jakne, torbe, tašnice, kaiševi, novčanici i razni suveniri.

Radnje sa predmetima od kože

 

Šetnja jevrejskim kvartom 

Na levoj strani ulice Halidon nalazi se nekoliko uskih i vijugavih ulica kao što su Zabeliou, Skoufon i Portou.

Kondiliaki je i dalje glavna ulica u kojoj su nekada živeli znameniti Jevreji. Inače, ova ulica je šira od mnogih drugih u starom gradu. Mlečani su je tako napravili kako bi kola sa zalihama i municijom mogla da prolaze kroz grad.

Jedno od najfotografisanijih mesta je veoma popularna taverna ELA, smeštena u žutoj kući okruženoj prelepim ružičastim bugenvilijama.

Restoran ELA, Hanja

Etz Hayyim Sinagoga (sa hebrejskog ‘Drvo života’) se takođe nalazi u ovoj ulici, i to je jedina aktivna sinagoga danas na Kritu. Kritsko jevrejsko nasleđe trajalo je više od 2.000 godina, ali je skoro došlo do kraja tokom nemačke okupacije. Nacisti su deportovali jevrejsku zajednicu juna 1944. Na putu za Pirej, britanska podmornica je bombardovala brod i on je potonuo zajedno sa svim jevrejskim zarobljenicima.
Sinagoga je bila napuštena do 1995. godine kada je obnovljena. Danas je mogu posetiti i turisti, samo proverite raspored poseta.

Stari grad je lavirint uskih uličica, baš kao što je i ulica Portou u kojoj smo videle zanimljivu radnju „Lavirint“ sa ručno pravljenim nakitom.

Šetnja kroz ulicu Portou i „Labyrinthos“ radnja sa ručno pravljenim nakitom

Ulica Zambeliou 

Zapravo, ulica Zambeliou je „nevidljiva“ granica između jevrejskog kvarta i Topanas kvarta, u srcu starog grada.

U stvari, u ovom području su se nalazile kuće i palate najznačajnijih venecijanskih porodica. Mnoge od ovih vila su renovirane i pretvorene u prelepe butik hotele, kao podsetnik na slavno venecijansko vreme. Jedna od njih je crvena kuća “Room Honey Moon”, ukrašena saksijama sa cvećem i fenjerima. Izgrađena je u 18. veku i renovirana 2010. godine.

Hanja, ulica Zampeliou Street i crvena kuća Room Honey Moon u jevrejskom kvartu

Stepenice i prodavnice lokalnih zanata u vijugavoj ulici Zambeliou su jedno od onih mesta koje vas vraćaju u prošlost.

Hanja, ulica Zambelious i radnja Ikarus (levo)

„The Temple“ prodavnica poklona

Na uglu Zambeliou i Skoufon ulica nalazi se „The Temple“, („Hram“), veoma interesantna prodavnica poklona. U njoj možete pronaći unikatne ručno rađene suvenire, predvine lampe i lustere, razne figurice, magnete i fantastično ukrašenu grnčariju.

The Temple Gift Shop

Ali postoji još nešto što ne možete da zamislite…
Na podu, prekrivenim zaštitnim staklom, vide se otvori grobnih mesta!

Stara grobna mesta sa zaštitnim staklom

Ova radnja se nalazi u važnoj istorijskoj zgradi. Prvo, to je bila pravoslavna crkva od 1615. do 1645. godine, kada je pretvorena u džamiju. Iz turskog perioda danas se vide osnova minareta i nekadašnji mihrab (mesto za molitvu).

Zatim je ova građevina korišćena u privatne svrhe do 2004. godine, a potom i u komercijalne. Ali tokom renoviranja 2018-2019. godine, u podu je pronađeno sedamnaest grobnih mesta iz venecijanskog perioda. Pretpostavlja se da su mošti sveštenika uklonjene verovatno prilikom pretvaranja crkve u džamiju, jer su otvori u zemlji bili ispunjeni kamenjem.

U današnje vreme, pod sa nekadašnjim grobnim mestima je zaštićen staklom i po njemu se može slobodno hodati. Zanimljivo, zar ne?

„The Temple“ radnja sa suvenirima i mihrabom sa desne strane

Kvart Topanas 

Kvart Topanas se nalazi zapadno od luke i proteže se pored jevrejskog kvarta i severno do tvrđave Firka na šetalištu uz more. Ime je dobio po turskoj reči koja znači top, jer su se topovi čuvali na ovim prostorima tokom turskog perioda.

Ulica Teotokopoulos je glavna ulica sa prelepim dvospratnim kućama u venecijanskom stilu. Nekada je to bio kvart hrišćanskih „aristokrata“, a mi smo uživale šetajući ovim mestom i gledajući prelepe kuće.

Šetnja kroz ulicu Theotokopoulos

Ulica Theotokopoulos (levo) i ulica Angelou (desno)

Mletačka luka i zidine 

Pogled na staru venecijansku luku

Tvrđava San Salvatore se nalazi na zapadnom delu. Ime je dobila po manastiru San Salvatore sagrađenu u 15. veku.

Danas se u manastirskoj zgradi nalazi Vizantijska i post-vizantijska zbirka Hanje, gde možete videti mozaike, nadgrobne natpise, ikone, freske, skulpture, grnčariju i novčiće.

Zidine Hanje: tvrđava Firkas (levo) i zidine San Salvatore (desno)

 

U blizini se nalazi tvrđava Firka iz 17. veka. Kasarna, cisterna i skladište su se nalazili unutar tvrđave, a Turci su je koristili i kao zatvor za borce koji su se borili za oslobođenje Krita.

Ali sa male kule na uglu tvrđave, premijer Venizelos je 1. decembra 1913. podigao grčku zastavu, kao znak oslobođenja Krita od Turaka.

Tvrđava Firka i svetionik

 

Pomorski muzej Krita je od 1973. godine smešten u jednom delu tvrđave, u zgradi okrečenoj crvenom bojom. U ovom drugom najstarijem Pomorskom muzeju u Grčkoj, možete saznati više o pomorskoj istoriji Krita i tradicionalnoj brodogradnji.

Pomorski muzej Krita

Venecijanska luka

Moram priznati da me je oduševila stara venecijanska luka. Raznobojne kuće različith stilova, butik hoteli, restorani, prodavnice i kafići, nalaze se celom dužinom oko šetališta uz more.

Šetalište pored mora u Hanja luci

I zaista, i danju i noću je puno ljudi, posebno tokom jula i avgusta.

Šetalište Hanje noću

Na desnoj strani, staza vas vodi ka ostalim znamenitostima Hanje: nekadašnje džamije, svetionika i marine.

Džamija Hanje – Kučuk Hasan Pašina džamija

Küčuk Hasan Pašina džamija

 

Hanja marina, levo Stara carinarnica, Veliki Arsenal u sredini

 

Zgrada Velikog Arsenala sa KAM centrom

Sa druge strane zgrade, u ulici Mihaila Afentuliefa, možete videti stare zidine i stepenice koje vode do parkinga.
Imale smo osećaj da se ovde vreme zaustavilo 🙂

Stepenice iza mletačke luke

Hanja marina: sa leve strane venecijansko brodogradlište, Stara carinarnica, zgrada Veliki Arsenal

 

Venecijanska brodogradilišta – Neoria ili Arsenali

Odmah pored nje, nalazi se 7 mletačkih brodogradilišnih objekata ili “Neoria”, izgrađenih tokom 16. veka. Ovi impresivni objekti bili su dugački oko 50 metara i visoki 10 metara. Korišćene su za brodogradnju i popravku venecijanskih brodova.

Nekada je bilo 17 brodogradilišnih takvih objekata koji su imali izlaz na more. Turci su ih koristili za skladištenje hrane i u vojne svrhe.

Staro brodogradilište u marini

Na istočnoj strani luke nalazilo se još 5 objekata koji su poznati kao Moro brodogradilište. Danas su preostala samo 2, a koriste ih jedriličarski klub Hanje i Pomorski muzej Krita za potrebe stalne izložbe antičke i tradicionalne brodogradnje.

Marina Hanje i stara luka

 

Tvrđava Agios Nikolaos 

Idući dalje, na pristaništu, nalazi se tvrđava Agios Nikolaos iz 16. veka. Mlečani su je izgradili da bi zaštitili luku, zajedno sa dugačkim morskim zidom. Dobila je ime po crkvici Svetog Nikole koja se nalazila u sredini utvrđenja. 

Možete se popeti stepenicama do malog vidikovca sa kojeg se pruža divan pogled na luku i svetionik.

Ostaci tvrđave Agios Nikolaos u staroj luci

Staza vas vodi do donjeg dela zida, a možete hodati i po gornjem užem delu, samo budite oprezni jer nema zaštitne ograde.

Pogled na staru mletačku luku Hanje

Svetionik

I na kraju, svetionik.
Prvobitno su ga izgradili Mlečani krajem 16. veka i još uvek ima originalnu venecijansku bazu. Srušen je za vreme turske vladavine i obnovljen između 1824. i 1832. za vreme egipatske okupacije. Zbog toga je poznat i kao egipatski svetionik. Preživeo je bombardovanje u Drugom svetskom ratu i zemljotrese, i ponovo je obnovljen 2005. Zapravo, ovo je jedan je od najstarijih obnovljenih svetionika na svetu.

Možete prošetati do svetionika, ali nije otvoren za posetioce.

Svetionik u staroj mletačkoj luci

Smeštaj u Hanji

U gradu Hanji postoji mnogo različitih vrsta smeštaja. Od apartmana i Airbnb objekata, do hotela sa 5*, izbor je na vama.

Kao što sam ranije pomenula, mnoge venecijanske vile su renovirane i danas su jedinstveni butik hoteli. Neki od njih su Domus Renier Boutiqe Hotel, Casa Delfino, Vranas Boutique Hotel, Casa Leone, Porto del Colombo, Amphora, itd.
Pogledajte neke od najboljih istorijskih butik hotela ovde: Best boutique hotels in Chania.

Hoteli u Hanji: Vilelmine, Casa Leone, Vranas

Restorani u Hanji 

Ljubitelji hrane sigurno će uživati u brojnim restoranima i tavernama koji se nalaze na šetalištu i uskim ulicama oko luke.

Kafići i restorani pored šetališta u Hanji

Neki od najpopularnijih restorana su:
♦ pored šetališta: Calypso, Salis, Il Padrino, La Bodega, Amphora, Zepos, Palazzo Almare, Michelis, Majestic.
◊ Jevrejski kvart i Topanas kvart: ELA tavern, Tamam, Enetikon, Namaste.

Bez obzira da li su to porodične taverne, brza hrana na plaži ili najpopularniji restorani, hrana sa Krita je fantastična i veoma ukusna!

Delicious food in the Calypso restaurant, Chania

Inače, ima dosta kafića i barova u kojima možete uživati u koktelima, piću i muzici, poput Sinagogi, Fagoto Jazz Bar, Klik, itd, ali ne očekujte ludi noćni život i žurke po gradu.
U stvari, izraz „grčka noć“ podrazumeva grčku muziku uživo, ples i uživanje u kritskim jelima.

Kafići i restorani u Hanji

Hanja & šoping 

U Hanji su vam na raspolaganju brojne prodavnice sa raznim lokalnim proizvodima, organskom kozmetikom, začinima, medom, hranom i raznobojnim suvenirima.

Suveniri Hanje: Ikarus Art Shop i The Temple Gift Shop

Šetajući okolo, na svakom ćošku, naći ćete nešto zanimljivo, uključujući odeću, kožne sandale i radnje sa grčkim i međunarodnim modnim brendovima.

Raznobojni suveniri u Hanji

Takođe, možete kupiti morske sunđere, školjke, korale i razne suvenire na drvenim čamcima duž luke!

Suveniri na čamcu u luci

Plaže u blizini grada Hanje 

Plaža Nea Chora je najbliža plaža centru Hanje, oko 10 minuta hoda zapadno od tvrđave Firka. To je lokalna uređena plaža okružena hotelima i ribljim restoranima, kao što sam već pomenula.

Plaža Chrissi Akti-Golden i plaža Agia Apostoli udaljene su 3-4 km od Hanje. Do njih se može doći automobilom ili lokalnim autobusom. Ove zlatno-peščane plaže su odlično uređene i veoma posećene tokom sezone.

Neke od najpoznatijih plaža u regionu Hanje su Balos, Falassarna, Elafonisi itd.

👉🏖️ Više o ovim divnim plažama možete pročitati ovde: Vodič za najbolje plaže Hanje.

Šta još možete videti u oblasti Hanje

Pored divnog grada i odličnih plaža, postoji mnogo mesta koja možete posetiti, u zavisnosti od vašeg vremena i interesovanja. Pogledajte nekoliko predloga.

♦ Manastir Agia Triada, smešten među stablima maslina.
◊ Pećina Svete Sofije sa kapelom Agia Sofia.
♦ Arheološko nalazište Aptera.
◊ Planinarenje klisurom Samaria, najdužom klisurom u Evropi.
♦ Pešačenje klisurom Imbros (potrebno oko dva sata) i može se kombinovati sa plažom Fragokastelo, koja se nalazi u blizini klisure.
◊ Horse Riding Centre in Akrotiri.
♦ Za ljubitelje konja – Centar za jahanje u Akrotiriju.
◊ Jezero Kournas, idealno za ljubitelje prirode.

Nezaboravna Hanja

Po mom mišljenju, postoji mnogo razloga da posetite Hanju.

Bilo je divno iskustvo šetati vijugavim uličicama i posmatrati stare venecijanske kuće pretvorene u butik hotele, radnje i taverne iz kojih se širi fantastičan miris ukusnih grčkih specijaliteta.

I koliko god puta prođete istom ulicom ili promenadom, sve više se vezujete i upijate boje, oblike i mirise Hanje, grada čija je istorija ostavila neizbrisivi trag u životima raznih naroda.

Zidine Hanje

Izvor: www.greeka.com