Neodoljiva Valeta

Valeta je glavni grad Malte, ostrvske zemlje u Sredozemnom moru.

Uglavnom je poznata kao grad vitezova, zbog vojnog reda Svetog Jovana i njegovog vojskovođe, Žana de la Valete.

Valeta je pravi muzej pod otvorenim nebom. Na svakom ćošku u gradu možete videti izuzetne istorijske i arhitektonske znamenitosti. Zapravo, ceo grad je upisan na UNESKOV spisak svetske baštine 1980. godine. Prosto vas mami da se izgubite između uskih ulica sa palatama od bež-žutog kamenja, ukrašenih katedrala, raznim statuama, malim prodavnicama i interesantnim kafićima i restoranima.

 

Kako stići do Valete

Valeta se nalazi na severoistočnoj obali ostrva Malte i do nje se stiže avionom i morskim putem.
Međunarodni aerodrom Malta nalazi se 5 km jugozapadno od Valete. Od aerodroma do raznih delova Malte možete stići ekspresnim autobuskim linijama (X1, X2, X3 I X4).
Grad je sa tri strane okružen morem. U prirodnom zalivu postoje dve luke: Velika luka na istoku i Marsamšet luka na zapadu, što grad čini i popularnom destinacijom za kruzere.

U zavisnosti od toga gde ste smešteni, do Valete možete lako doći autobusom, iznajmiti automobil ili uzeti taksi.

 

Valeta: šta videti i posetiti

Valeta je najmanja prestonica Evropske unije i obuhvata površinu od oko 61 ha. Međutim, to je jedno od najgušće naseljenih područja u Evropi. Zahvaljujući nedavnim restauracijama, Valeta je proglašena za Evropsku prestonicu kulture 2018. godine.

Najbolji način da vidite i istražite Valetu je da to uradite pešice. Postoji veliki broj različitih znamenitosti kao što su: barokne zgrade, stare palate, muzeji, crkve, katedrale, utvrđenja i kule. Takođe, možete kupitii Malta Pass  karticu koja omogućava besplatan ulaz na preko 35 najpopularnijih atrakcija na Malti.

Preko dana, Valeta je veoma prometan grad budući da je to glavni trgovački i administrativni centar ove male zemlje. Kada se umorite od razgledanja i lutanja uskim ulicama, napravite pauzu u zanimljivim kafićima i restoranima. A kad dođe noć, sve se smiruje. Gradska gužva se seli u Sent Džulijans i Sliemu, dva glavna turistička mesta koja se nalaze preko puta Valete.

 

 

Par reči o istoriji Valete

Valeta i malteška ostrva imaju dugu i bogatu istoriju zbog svog specifičnog položaja u Sredozemnom moru. Malta je bila pod vladavinom Feničana, Grka, Kartaginjana, Rimljana, Vizantije, Arapa, Normana, a bila je i deo Kraljevine Sicilije.

Kasnije je Maltom vladao Red vitezova Hospitalaca, zatim Napoleon Bonaparta, a bila je i britanska kolonija. Malta je konačno dobila nezavisnost u septembru 1964. godine.

 

Malteški vitezovi

A sada se na kratko vratimo u vreme srednjovekovnih vitezova.
Godine 1530. Karlo V, car Svetog rimskog carstva, poklonio je Maltu viteškom redu Svetog Jovana Jerusalimskog u trajni zakup i na upravljanje. Na Maltu su došli sa ostrva Rodos jer su ih proterale Osmanlije pod komandom Sulejmana Veličanstvenog 1522. godine.

Poznati kao Malteški vitezovi, vladali su malteškim ostrvima između 1530. i 1798. godine. U ovom periodu sagrađene su mnoge bolnice, kao i brojni arhitektonski, kulturni i infrastrukturni objekti.

Jedan od najznačajnijih Velikih majstora bio je Žan Parisot de la Valeta, francuski plemić i vojskovođa. Poznat je po čuvenoj Velikoj opsadi Malte, bitci u kojoj su vitezovi zajedno sa Maltežanima porazili Osmanlije 1565. godine. Nakon opsade koja je trajala skoro četiri meseca, vitezovi su odlučili da sagrade utvrđenja oko luke. Takođe, izgrađen je novi grad i nazvan Valeta, u čast velikog vođe. I danas možete videti razna utvrđenja, bedeme, osmatračnice, crkve i katedrale iz ovog perioda. U stvari, tragovi vitezova se nalaze po čitavom ostrvu.

 

Grad Valeta

Valeta je izgrađena prema definisanom planu mreže ulica. To znači da se sve ulice seku se pod pravim uglom. Kad malo bolje razmislim, mnogi gradovi nemaju ovakvu strukturu ni danas!

Prve zgrade u Valeti bile su konačišta-palate (Auberges), sedišta različitih etničkih grupa vitezova. Svaka građevina je imala svoju rezidenciju sa kapelom, trpezarijom i drugim prostorijama u dvorištu. Danas je u Valeti ostalo samo pet ovakvih zgrada. Najveća i najlepša je Auberge de Castille, izgrađena 1574. godine. Prvobitno je to bila zgrada Auberge of Castile, Leon i Portugal. Na njenom mestu, velelepnu zgradu je tokom 1740-tih godina podigao čuveni Veliki majstor Manuel Pinto da Fonseka. Oberž de Kastilj se nalazi u Ulici Republike, i danas se u njoj nalazi kancelarija premijera Malte.

 

U martu 1571. godine, Valeta je zvanično postala glavni grad Malte i sedište Reda vitezova.

 

Malteški krst

Sigurna sam da znate kako izgleda malteški krst, simbol Reda vitezova Svetog Jovana.
Ali da li znate koje je njegovo značenje?

 

Istorija ovog neobičnog krsta datira iz 1126. godine kada ga je zvanično usvojio Red vitezova Hospitalaca.

Malteški krst ima 8 krakova. Svaki od njih predstavlja osam nebeskih vrlina: istinu, veru, pokajanje, smirenost, pravednost, milosrđe, čistotu i trpeljivost. Takođe, predstavljaju osam izvornih nacija vitezova: Overn, Provansa, Francuska, Aragon, Kastilja i Portugal, Italija, Nemačka i Britanska ostrva. Ovaj krst je i danas simbol Suverenog vojnog reda Malte.

Malteški krst je pronađen na bakarnom novcu iz 1567. godine, za vreme vladavine Žana de La Valete.
I u današnje vreme, na malteškim kovanicima od 1 i 2 evra, takođe se nalazi malteški krst. Zanimljivo, zar ne?

 

Utvrđenja oko Valeta grada

Po celom gradu možete videti razna utvrđenja i zidine. U početku su vitezovi boravili preko puta Valete u Tri grada (današnji gradovi Kospicua, Senglea i Vitoriosa). Posle Velike opsade 1565. godine, prvo su obnovili malu tvrđavu i napravili novu St Elmo, koja je vekovima bila jedna od najvažnijih odbrambenih tačaka. Prvobitno je imala oblik zvezde, što je bio karakterističan stil gradnje srednjovekovnih tvrđava.

St Elmo takođe gleda na ulaz u obe luke, Veliku luku i luku Marsamšet. Između zidova tvrđave smešten je i Nacionalni ratni muzej.

 

Tvrđava Manoel je sagrađena je u 18. veku na ostrvu Manoel u luci Marsamšet.

 

Preko puta Valete nalazi se i tvrđava St. Angelo, nekadašnje sedište Velikog majstora reda.
Krajem 18. veka oko obe luke su postojala utvrđenja sa kulama.

 

Utvrđenje Svete Barbare gleda na Veliku luku. Pogled na ove bedeme i zidove sagrađene u 16. veku je neverovatan.
Zamislite samo kako je sve to izgledalo u srednjem veku!

 

Viktorijina kapija (Victoria Gate)

U blizini utvrđenja Svete Barbare, nalazi se i Viktorijina kapija, poznata i kao Porta del Monte.

Britanci su je sagradili 1885. godine, kako bi zamenili stari gradski ulaz sa mora, podignut krajem 16. veka. Kapiju su nazvali po kraljici Viktoriji, a u potpunosti je obnovljena 2010. godine. Osim nove Gradske kapije, danas postoji samo ova kapija, jer su sve ostale uništene između 19. i 20. veka.

 

Luke Valete

Valeta se nalazi na poluostrvu Šiberas (Sciberras) u prirodnom zalivu, koji zapravo razdvaja Veliku luku od luke Marshamštt.

Velika luka (The Grand Harbour, ili Il-Port il-Kbir na malteškom) se nalazi između Valete i Tri grada (Three Cities) i vekovima je bila glavna luka. Na severu se nalazi lukobrani St. Elmo i Rikasoli, koji omogućavaju da Velika luka bude sigurna i bezbedna tokom cele godine.

 

Luka u Valeti je jedna od najdubljih prirodnih evropskih luka i prostire se u dužini oko 3,6 km. Nudi brojne usluge za brodove, kruzere, trajekte, teretne čamce, popravku brodova, objekte za izgradnju brodova i ima razne prihvatne objekte.

U marini Vitoriosa možete videti i veoma luksuzne jahte. Tokom naše posete Malti (u avgustu 2012. godine), u luci je bila usidrena čuvena jahta Maltese Falcon. O da, to je jedna od najvećih i najskupljih privatnih jahti na svetu!

Jednom rečju, bila je prava turistička atrakcija, kako za posetioce, tako i za lokalno stanovništvo.
I izgledala je mnogo dobro u Velikoj luci😀

 

Luka Marsamšet se nalazi na drugoj strani Valete, a u sredini se nalazi ostrvo Manoel sa istoimenom tvrđavom. Ova luka gleda na Sliemu i Sent Džulijans.

Promenada pored zidina Valete je takođe veoma zanimljivo mesto koje možete posetiti. Kafići i restorani se nalaze u nekadašnjim skladištima, izgrađenim tokom vladavine velikog majstora Manuela Pinta da Fonseke.

 

Šetnja Valeta gradom

Ako pogledate mapu Valete, svaki njen kutak može da vam ispriča neku priču.

Šetnju po gradu možete početi od fontane Triton, koja se nalazi neposredno ispred gradskih kapija Valete. Fontana se sastoji od tri bronzane statue Tritona. Od 1959. godine, kada je završena, postala je obeležje grada. Godinama je korišćena za razne događaje, što je dovelo do njenog oštećenja. Takođe, pored fontane se nalazila i glavna autobuska stanica, tako da su autobusi stalno kružili oko nje.

U toku 2017. godine je započeta restauracija i završena je 12. januara 2018. godine, samo nedelju dana pre nego što je Valeta proglašena za Evropsku prestonicu kulture 2018. Novi ulaz u Valetu izgrađen je između 2011. i 2014. godine na mestu nekadašnje Gradske kapije, po projektu italijanskog arhitekte Renca Pianoa. Danas je celo područje oko fontane Triton i Gradske kapije povezano i ima novi izgled.

 

U blizini fontane Triton, u kvartu Floriana, nalazi se poznati hotel Foenicia, omiljeni hotel kraljice Elizabete II.
Britanci su ga izgradili 1930-tih u Art Deko stilu i u hotelu su boravili mnogi političari, poznati glumci i javne ličnosti. Ovaj hotel sa 5 zvezdica je renoviran i ponovo otvoren u maju 2017. godine.

 

Ulica Republike

Kad prođete kroz novu Gradsku kapiju, ulazite u ulicu Republike.
Ovo je glavna ulica u Valeti i vodi prema tvrđavi St. Elmo. Dugačka je oko 1 kilometar i deli grad na dva dela. Ulica je pešačka zona i tokom dana je prepuna turista i meštana. Ovde možete videti veliki broj zanimljivih palata, muzeja, crkava, prodavnica.

 

Na primer, na početku ulice se nalazi prelepa palata Palazzo Ferreria, nastala krajem 19. veka sa drvenim balkonima u zelenoj boji. Zapravo, to je druga najveća palata u gradu posle Palate Velikog Majstora.
A u zgradi nekadašnjeg sedišta Auberge de Provence, nalazi se Nacionalni arheološki muzej.

 

Ko-Katedrala Svetog Jovana Krstitelja (St John’s Co-Cathedral)

Jedno od najzanimljivijih mesta u Valeti je čuvena Ko-Katedrala Svetog Jovana Krstitelja.
Katedrala je sagrađena kao crkva za vitezove Svetog Jovana i posvećena je svetom Jovanu Krstitelju. Posle Velike opsade 1565. godine i izgradnje novog grada, Veliki majstori i vitezovi su dali donacije za ovu neverovatnu građevinu.

 

Izgradnja je započeta 1572. godine, a završena 1577. godine. Projektovao ju je malteški vojni arhitekta Đerolamo Kasar u baroknom stilu. I gde god da pogledate oko sebe, videćete mnoštvo fascinantnih detalja. Zidovi su izrezbareni i pozlaćeni, i sve ima zlatni odsjaj: visoki oltar, freske, ogromne orgulje.

 

Bočne kapele su posvećene Velikim majstorima koji pripadaju svakoj pojedinačnoj naciji Reda vitezova. Neki od njih su sahranjeni u kripti, a najvažniji sarkofazi pripadaju Žanu de la Valeti i Žanu de la Kasieru, koji su sagradili katedralu. Pod je specifičan i sastoji se od mermernih ploča koji ustvari predstavljaju nadgrobne spomenike za 400 vitezova. Jednom rečju, neverovatan i pomalo neobičan prizor.

U prelepom ukrašenom oratorijumu nalazi se poznata Karavađova slika „Usekovanje glave svetog Jovana Krstitelja“ iz 1608. godine. Dimenzije slike su 3 sa 5 metara i ovo je njegovo najveće remek delo.

Ulaznica iznosi 15 evra za odrasle i 7,50 evra za studente i penzionere. Deca mlađa od 12 godina u pratnji odraslih osoba ne plaćaju ulaz. U cenu ulaznice je uključen audio vodič i dostupan je na nekoliko jezika. Vodite računa o oblačenju i ne obuvajte cipele sa štiklom, jer one oštećuju mermerni pod i neće vas pustiti u katedralu.

 

Trg Republike

Ovaj trg se prvobitno zvao Piazza Tesoreria, jer se na njemu nalazila riznica Reda Svetog Jovana. U 19. veku na trgu je postavljena bela mermerna statua kraljice Viktorije, pa je mesto postalo poznato i kao Kraljičin trg.

Iza kraljičine statue nalazi se Nacionalna biblioteka Malte, poznata kao Biblioteka. Izgrađena je 1796. godine i bila je biblioteka Reda. Oko trga se nalazi nekoliko kafića i restorana, a najpopularniji je kafe Kordina. Napravite pauzu i uživajte u malteškim specijalitetima i slatkišima, napravljenim na tradicionalan način. Inače, kafić ima dugu istoriju jer je porodica Kordina 1837. godine započela posao iz male radnje u Bormli, a kasnije se preselila u Valetu.

 

Na trgu se nalazi i jedno od omiljenih mesta za pravljanje seflija: britanska crvena telefonska govornica i crveno poštansko sanduče. Danas je ostalo svega nekoliko govornica u gradovima Malte, obično na glavnim trgovima.

 

Trg Svetog Đorđa 

Pored Trga Republike nalazi se popularni Trg Svetog Đorđa.
S jedne strane se nalazi Palata Velikog Majstora. Nasuprot nje je zgrada Glavne straže, prvobitno sagrađena kao stražarnica 1603. godine od strane reda Svetog Jovana. Takođe, sa obe strane ove zgrade postoje dve identične fontane.

 

Ispred ulaza u Palatu Velikog Majstora nalazi se moderna fontana iz koje se voda pojavljuje u mlazovima iz betona.
O da, to je savršeno osveženje u vrelim letnjim danima i neodoljiva zabava, kako za decu tako i za nas odrasle 😀

 

Palata Velikog Majstora (Grand Master’s Palace)

U Valeti ima puno palata, ali Palata Velikog Majstora je najpoznatija i najveća u gradu.

Zgrada, poznata kao Palata, ima dva sprata I obuhvata čitav blok. Sagrađena je između 16. i 18. veka kao palata Velikih majstora malteških vitezova. Originalnu zgradu je dizajnirao Đelormo Kasar, ali je više puta obnavljana i renovirana od strane raznih Majstora. Danas je u njoj smeštena kancelarija predsednika Malte. Deo zgrade, koji se sastoji od dvorskih soba i oružarnice, otvoren je za posetioce kao muzej.

Prvo ulazite u Neptunovo dvorište gde se nalazi bronzana statua boga Neptuna.

 

Drugo, manje dvorište je nazvano po jednom od sinova kraljice Viktorije, Alfredu. Ali više je poznato je po zanimljivoj kuli sa Pintovim satom, koju je sagradio Veliki Majstor Manoel Pinto de Fonseka. Sat ima četiri brojčanika i pokazuje vreme, dan, mesece i mesečeve mene.

 

Prostorije u Palati

Šetajući hodnicima palate, čini vam se da ste se vratili u srednjovekovno doba. Palata izgleda neverovatno sa mnoštvom viteškog oružja, portretima velemajstora na zidovima i raznim viteškim oklopima.

 

Tavanica je ukrašena fenomenalnim freskama Nikole Nasonija, italijanskog arhitekte.
Poznat je po svojim radovima u katedralama i palatama grada Porto.

 

 

Pored oružarnice, u Palati se nalazi nekoliko zanimljivih odaja.
Prvo, tu je soba Predstavničkog doma, prvobitno poznata kao sala Vrhovnog saveta, koju su Majstori koristili za prijem ambasadora i posete važnih osoba. Zidovi su prekriveni sa dvanaest fresaka Matea Perez d’Alećia, bivšeg Mikelanđelovog učenika. Freske predstavljaju scene Velike opsade iz 1565. i 1576.-1581.godine.

Sledeća je Ambasadorova soba, poznata kao Crvena soba zbog crvenog damasta koji visi na zidovima. Zatim, tu je Čekaonica ili Žuta soba, poznata po žutom damastu koji prekriva zidove. A u Tapiserijskoj dvorani mogu se videti dobro očuvane francuske goblenske tapiserije „Les Teintures des Indes“ iz 18. veka sa scenama iz tropskih predela.

Proverite radno vreme, jer u ovom trenutku, zbog aktuelne situacije sa kovidom-19, Palata je privremeno zatvorena.

 

Muzej oružja

Nakon smrti vitezova, njegovo oružje postaje vlasništvo Reda. U muzeju možete videte kolekcije oružja iz perioda od 16. do 18. veka. Tu su razni šlemovi, mačevi, štitovi, piketi (motke), koplja, mnoštvo viteških oklopa, nekoliko topova i kočija.

Kolekcija sadrži vrlo retke i jedinstvene predmete oružja francuskog, italijanskog, nemačkog, italijanskog i španskog porekla, kao i deo osmanlijskog oružja. Naravno, najpoznatiji primeri su oklopi čuvenog velikog majstora Žana de la Valete i Alofa de Vinjakura.

 

Casa Rocca Piccola

Idući dalje Ulicom Republike, dolazite do zgrade Casa Rocca Piccola.

Ova privatna palata je iz 16. veka. U stvari, u njoj je živelo devet generacija porodice Markiza de Piro. Dakle, sadašnji vlasnik je odlučio da otvori jedan deo palate za javnost, kako bi pokazao običaje, istoriju i tradiciju malteške plemićke porodice. Mogući su samo obilasci sa vodičem na nekoliko jezika i traju oko sat vremena. Ulaznica za odrasle iznosi 9 evra, a moguće je rezervisati i privatnu turu sa Markizom i Markezom de Pirom. Nažalost, mi malo smo zakasnili (poslednji ulaz je u 16 ​​sati), tako da na vreme rezervišite posetu i proverite radno vreme.

 

Gornji i Donji vrtovi Baraka (Upper and Lower Barracca Gardens)

U blizini Trgovačke ulice, druge po značaju glavne ulice u Valeti, nalaze se Gornji I Donji Baraka vrtovi.
Takođe, do Gornjih vrtova možete doći i Baraka liftom iz Velike Luke ukoliko dolazite sa kruzera ili iz luke. Lift je renoviran i ponovo otvoren u decembru 2012. godine, na istom mestu gde je postavljen prvi lift 1905. godine. Karta košta jedan evro i vožnja traje oko 23 sekunde.

Vrtovi Gornje Barake su nastali 1661. godine i prvo su korišćeni kao privatni vrtovi za italijanske vitezove. Danas su vrtovi javni i savršeno mesto da malo pobegnete od gradske gužve i centra. Prošetajte lagano po vrtovima između različitih statua, žbunova, cveća i lukova.

Opustite se na klupicama i uživajte u prelepom pogledu na Veliku luku i Tri grada.

 

Sa Gornjih Baraka vrtova možete videti i posetiti deo utvrđenja na kojem se nalazi osam topova poređanih u nizu. Svakog dana u 12:00 i 16:00h možete čuti počasne plotune iz topova. Podsećaju na mnoge bitke i opsade na ostrvu, kao i na istorijski značaj topova i artiljerije.

Terasasto područje vrtova je vrlo zanimljivo mesto sa lukovima i klupama za sedenje.
A pogled na plavo more i plavo nebo je jednostavno rečeno, zadivljujući.

 

Spomenik: The Siege Bell War Memorial

U blizini vrtova Baraka nalazi se Spomenik The Siege Bell War Memorial, sagrađen 1992. godine.

Napravljen je u znak sećanja na više od 7.000 ljudi poginulih tokom Drugog svetskog rata na Malti. Tokom rata Malta je još uvek bila pod britanskim protektoratom.

U podnožju spomenika u obliku okruglog hrama, nalazi se bronzana figura, spomenik Neznanom vojniku, koja gleda prema Velikoj luci.

 

U Donjim vrtovima Barake nalazi se i građevina u obliku rimskog hrama podignuta 1810. godine. Radu se o spomeniku ser Aleksandru Belu, jednom od malteških vođa u ustanku 1798. godine protiv Francuza. Ispred spomenika nalazi se i fontanica okružena cvećem i zelenilom.

 

Crkve i katedrale u gradu Valeta

S ozbirom da su Maltežani jedni od najpobožnijih Katolika na svetu, postoji mnogo crkava i katedrala u gradu.
Pored Ko-Katedrale Svetog Jovana, neke od najpoznatijih crkvi u Valeti su:

• Gospa od pobede (Our Lady of Victories), najstarija crkva i prva zgrada podignuta u Valeti.
• Crkva brodoloma Svetog Pavla (Church of St Paul’s Shipwreck), parohijska crkva, osnovana 1570. godine, takođe jedna od najstarijih u gradu.
• Bazilika Gospe od Karmela (Basilica of Our Lady of Mount Carmel), sagrađena 1570. godine, poznata po kupoli ovalnog oblika visine 42 metra. Možete je videti na mnogim panoramskim fotografijama Valete.

 

• Crkva Avgustina, Crkva Svete Katarine, Crkva Svetog Franje Asiškog.
• Pro-katedrala Svetog Pavla (St Paul’s Pro-Cathedral) je anglikanska katedrala. Sagrađena je na mestu nekadašnjeg Auberge d’Allemagne između 1839. i 1844. godine, u neoklasicističkom stilu. Toranj je visok preko 60 metara i predstavlja jednu od znamenitosti Valete, zajedno sa kupolom bazilike Gospe od Karmela.

 

 

Valeta, grad koji se ne zaboravlja

Kao što vidite, u Valeti ima mnogo mesta za videti i posetiti, u zavisnosti od vašeg interesovanja.

Grad je lavirint uskih isprepletanih ulica koje sakrivaju tajne i slavnu prošlost vitezova koji su ga sagradili, obnavljali i junački branili vekovima.

Samo udahnite duboko sveži morski vazduh i uživajte u pogledu na raznobojne balkone i stare palate, koji čine Valetu jedinstvenim, čudesnim i neodoljivim gradom.