Vitlejem i Crkva Hristovog rođenja

Vitlejem se nalazi u centralnom delu Zapadne obale koja je pod Palestinskom upravom. Udaljen je oko 10 km južno od Jerusalima, jednog od najstarijih i najsvetijih gradova na svetu.

Prema Jevanđelju po Mateju i Luki, Vitlejem se smatra mestom rođenja Isusa Hrista. Danas je to jedno od najpoznatijih hodočasničkih mesta. Posetili smo ga tokom našeg putovanja po Izraelu 2017. godine.

A kako je ovo period godine kada se slavi Božić i Isusovo rođenje, prisetila sam se poseti ovom gradiću i crkvi koja je posvećena njegovom rođenju.

 

Par reči o Vitlejem gradu 

Grad Vitlejem na hebrejskom znači „kuća hleba“, dok na arapskom znači „kuća mesa“.

U davnoj prošlosti u njemu je živeo kralj David. Vitlejemom su vladali Kanaanci, kralj David, Persijanci, Rimljani, vitezovi krstaši, Mamelučki sultanat, Osmanlije, Napoleon, Britanci. Posle Šestodnevnog rata (1967) postao je deo Zapadne obale pod izraelskom upravom, a od 1955. nalazi se pod palestinskom upravom.

 

U današnje vreme je bitno napomenuti da se svi posetioci proveravaju na kontrolnom punktu na granici između Vitlejema i Izraela. Zato je bitno da uvek nosite pasoš sa sobom sve vreme tokom posete Palestini i Izraelu.

 

Priča o Isusovom rođenju 

Sigurna sam da vam je poznata priča o Isusovom rođenju.

Arhanđel Gavrilo je rekao Mariji, Jevrejki iz Nazareta u Galileji, da će kao devica i bez polnog odnosa začeti uz pomoć Svetog Duha. Tačnije, da će ona će biti majka obećanog Mesije i sina Božijeg. Ova vest je poznata kao Blagovesti i obeležava se u martu. Takođe, Gavrilo je rekao Mariji da svom sinu da ime Isus.
Više o ovoj priči i gradu Nazaretu pisaću u nekim od narednih postova.

Inače, Marija je živela u Nazaretu sa svojim mužem Josifom, koji je potomak Davida, prvog kralja ujedinjenog Izraela. Bilo je to u vreme vladavine kralja Iroda, a rimski car Avgust je zahtevao da se stanovništvo prijavi zbog rimskog popisa. Zbog toga se Josif vratio u svoj rodni grad Vitlejem u Judeji zajedno sa trudnom Marijom. Zbog prevelike gužve, nisu mogli da nađu prenoćište, pa su pronašli malu pećinu koja se koristila za životinje. Marija je rodila sina Isusa i spustila ga u jasle koje su služile kao kolevka za novorođenu bebu.

 

Tri kralja i vitlejemska zvezda

Prema Jevanđelju po Mateji, tri mudraca ili tri sveta kralja sa istoka želela su da se poklone Isusu.

Prvo su došli u Jerusalim i pitali kralja Iroda gde mogu naći bebu, novog kralja Jevreja. Tokom putovanja pratili su sjajnu zvezdu koja je tradicionalno postala poznata kao Vitlejemska zvezda ili Božićna zvezda.

I zvezda je odvela tri mudraca do pećine u Vitlejemu, gde su pronašli Mariju, Josifa i malog Isusa. Darivali su Isusu darove kao što su zlato, smirna i tamjan. Prema legendama, ova tri mudraca imaju mnogo različitih imena, ali u tradiciji su poznati kao Melhior, Kaspar i Valtazar. A prema jermenskoj hrišćanskoj tradiciji, veruje se da su mudraci bili persijski zoroastrijski sveštenici. Mnogi ljudi veruju da je zvezda bila čudesan znak, dok astronomi smatraju da je verovatno u pitanju bila kometa, snažna zvezdana eksplozija ili konjunkcija nekoliko planeta.

 

Inače, kralj Irod se uplašio za svoj položaj zbog novog jevrejskog kralja. Zamolio je tri mudraca da mu jave kada nađu bebu. Međutim, mudraci su u snu bili upozoreni i otišli ​​su svojim kućama, a da ga nisu obavestili. Kralj Irod je bio veoma ljut i naredio je da se sva muška deca mlađa od dve godine u Vitlejemu i okolini ubiju. Ovaj tragični događaj je poznat kao “masakr nevinih”. Josif je takođe bio upozoren u snu, te je zajedno sa Marijom i bebom pobegao u Egipat radi njihove bezbednosti. Vratili su se Nazaret u Galileji nakon što je kralj Irod umro.

 

Crkva Hristovog rođenja

Zvanični naziv crkve je Isusovo rodno mesto: Crkva Rođenja i hodočasnička ruta, Vitlejem. Nalazi se na trgu Manger u centru grada, zajedno sa Omarovom džamijom, jedinom džamijom u Starom gradu.

Crkva je deo hodočasničke rute i puna je hodočasnika i turista tokom cele godine. Upisana je na Uneskovu listu baštine od 2012. godine i to je prvo mesto iz Palestine koje je upisano na ovu listu. Crkvom se upravlja pod uslovima i odredbama „Status Quo of Holy Places” sporazuma osmanlijskog sultana Osmana III iz 1757. godine, kao i od strane savetodavnog komiteta koji je formirao palestinski predsednik.

Inače, u crkvi postoje tri manastira: Grčki pravoslavni manastir, Franjevački samostan i Crkva Svete Katarine i Jermenski manastir. Svim manastirima se upravlja iz Svetog grada Jerusalima. Oni služe bogosluženja u crkvi i svako od njih brine i čisti određeni prostor crkve.

Zbog političkih sukoba između Palestine i Izraela, može se desiti da ponekad nećete moći da posetite crkvu.

 

Izgradnja crkve

Crkva Rođenja Hristovog je jedna od najstarijih crkava koja postoji u kontinuitetu do danas. Ova bazilika je podignuta na mestu Isusovog rođenja, prema Jevanđelju po Luki i Mateju.

Međutim, hrišćanski vernici su bili proganjani sve do 4. veka. Kako bi sprečio okupljanje Isusovih sledbenika, rimski car Hadrijan je iznad pećine sagradio hram posvećen bogu Adonisu. Ali u jednom trenutku, sve se promenilo…

Konstantin Veliki i Jelena

Prvobitnu crkvu sagradili su rimski car Konstantin Veliki i njegova majka Jelena 327. godine nove ere. Inače, Konstantin je rođen u gradu Naisu (današnji Niš, Srbija) koji je tada bio deo provincije Dardanije. Konstantin je poznat po tome što je zaustavio progon hrišćana i prešao u njihovu veru, učinivši time da hrišćanstvo postane vodeća monoteistička religija. Takođe, obnovio je vizantijski grad koji je postao Carigrad, danas poznat kao Istanbul.

 

Izgradnja crkve je završena 339. godine, ali je uništena tokom pobuna Samarićana pobuna u 6. veku. Vizantijski car Justinijan I i njegova supruga carica Teodora obnovili su crkvu 565. godine. Tokom invazije Persijanaca u 7. veku, Jerusalim je razoren, ali je ova crkva pošteđena. Zatim su je krstaši obnovili u 11. veku. Boldvin Bulonj, brat velikog krstaša Godfrija Bulonja, krunisan je u crkvi za kralja Jerusalima 25. decembra 1100. godine.

Tokom narednih vekova, nakon pada Akre 1291. godine i kraja latinskog kraljevstva Jerusalima, Palestina je ostala pod upravom dinastije Mameluka (od 12. do početka 16. veka) i Osmanlija (16–18. vek). Crkva je vekovima bila u lošem stanju zbog vremenskih uslova i zemljotresa u Jerusalimu između 1834. i 1837. godine.

Veliki restauratorski radovi započeti su u julu 2013. godine da bi se ovo sveto mesto sačuvalo i sprečilo njegovo propadanje.

 

Šta možete videti u Crkvi Hristovog rođenja

Danas se crkva prostire na oko 12.000 kvadratnih metara. Tokom vekova doživela je brojne transformacije.

Glavni ulaz u Crkvu Hristovog rođenja poznat je kao „Vrata poniznosti“. Sagrađena su tokom osmanlijskog perioda i visoka su samo 120 cm, kako osvajači ne bi mogli da uđu u crkvu na konjima. Drugi razlog je taj što se svaki posetilac simbolično pokloni pre ulaska u crkvu.

 

Današnja crkva ima oblik crkve iz 6. veka. I danas možemo da vidimo fantastičan deo originalnih podnih mozaika iz Konstantinove crkve kroz otvor u pločama koje su pronašli Britanci 1934. godine. Tokom njegove vladavine, ceo pod je bio potpuno prekriven sićušnim mozaicima.

 

U unutrašnjosti crkve nalazi se dvostruka kolonada od crvenih krečnjačkih stubova iz vizantijskog perioda. U 6. veku crkva je bila potpuno obložena mermerom. Visoki zidovi oko naosa i stubova ukrašeni su mozaicima iz 12. veka, iz doba krstaša. Nažalost, nismo mogli da ih vidimo od skela i cirada zbog radova na rekonstrukciji krova.

Grčka pravoslavna crkva vodi računa o glavnom delu bazilike, uključujići i glavni oltar sa pozlaćenim grčkim ikonostasom iz 1764. godine.

 

Čitav prostor unutar crkve je pokriven mnogim svetiljkama koje joj daju poseban izgled.

 

U blizini ulaza u pećinu, nalazi se prelepa ikona Marije i bebe Isusa.

 

 

Pećina Hristovog rođenja i srebrna zvezda

Najvažnije i najsvetije mesto u crkvi je pećina do koje vode dva reda stepenica: spuštate se stepenicama sa jedne strane, a vraćate se sa druge strane.

 

Mnogo ljudi čeka da vidi mesto Isusovog rođenja.

 

Mesto je danas obeleženo blistavom srebrnom zvezdom sa četrnaest krakova na ispucalom mermernom podu ispod oltara. Oko njega se nalaze sveće i 15 srebrnih kandila koje predstavljaju hrišćanske zajednice: grčku pravoslavnu, katoličku i jermensku pravoslavnu. Na zvezdi stoji natpis na latinskom: „Hic de Virgin Maria Jesus Christus Natus Est“, što znači „Ovde se Isus Hristos rodio Devici Mariji“.

 

Prvo su zvezdu postavili katolici 1717. godine, zatim je nestala 1847. godine, da bi je turska vlada ponovo postavila 1853. godine. Postoji mišljenje da zvezda ima 14 krakova zbog Isusovog rodoslova. Postoje tri grupe od 14 generacija: prvih 14 od Avrama do Davida, zatim 14 od Davida do vavilonskog ropstva i još 14 do Isusa Hrista.

Drugo mišljenje je da predstavlja 14 stanica Via Dolorose, puta kojim je Isus koračao na putu do svog raspeća.
Više o putu Via Dolorosa možete pročitati ovde.

Svi žele da dodirnu ili celivaju zvezdu i da se pomole na ovom svetom mestu.
Ova srebrna zvezda je poznata i kao Vitlejemska zvezda.

 

Blizu oltara sa srebrnom zvezdom nalazi se oltar sa jaslama na mestu gde je Marija položila Isusa kad se rodio. Zanimljivo je da oltar održavaju grčka pravoslavna i jermenska apostolska crkva, dok se o jaslama brinu katolici.

 

Crkva Svete Katarine

Crkva Svete Katarine  pripada kompleksu Crkve Hristovog rođenja. To je Vitlejemska parohijska crkva i deo je franjevačkog samostana.

Crkva je posvećena Svetoj Katarini Aleksandrijskoj, koja je živela u 4. veku u egipatskom gradu Aleksandriji. Pripadala je plemićkoj porodici i kao mlada devojka, Katarina je preobratila mnoge ljude u hrišćanstvo. Zbog toga je rimski car Maksencije stavio 18-godišnju Katarinu na točak sa šiljcima i zatim joj je i odsečena glava. Anđeli su njeno telo odneli na planinu Sinaj gde se danas nalaze njeni ostaci.

 

Crkvu Svete Katarine podigli su Franjevci 1881. godine na nekadašnjem mestu manastira Svetog Jeronima iz 5. veka i krstaške crkve iz 12. veka. Crkvu i manastir Svetog Jeronima rekonstruisao je 1948. godine arhitekta Antonio Barluci. Danas je poznata po misi za Badnje veče koja se svake godine emituje širom sveta u noći 24. decembra.

U centru obnovljenog srednjovekovnog manastira i dvorišta nalazi se statua Svetog Jeronima koji je živeo krajem 4. veka u manastiru. Prevodio je grčke i hebrejske rukopise i napisao Bibliju na latinskom. Iza njega se nalazi bela statua Svete Katarine. Ispod crkve i manastira nalazi se kompleks pećina povezanih sa pećinom Hristovog rođenja, uključujući kapelu Nevinih, kapelu Svetog Josifa i pećinu Svetog Jeronima.

 

Šta bi trebalo da znate pre posete crkvi 

Ulaz u crkvu je besplatan. Ali budete strpljivi i pripremite se na gužvu jer mnogi hodočasnici i turisti žele da vide pećinu Hristovog rođenja. Takođe, ako dolazite sa grupom, vodite računa da je ne izgubite u gomili.

Radno vreme: leti od 6.30 – 19.30, a zimi od 5.30 – 18.00. Crkva je otvorena nedeljom za svetu misu, ali pećina je zatvorena ujutru.

Budući da je ovo mesto od izuzetnog verskog značaja, vodite računa o oblačenju, važi i za žene i za muškarce. Pokrijte ramena i kolena kada ulazite u crkveni kompleks.

 

Božićni praznici 

Većina hrišćana slavi 25. decembar po gregorijanskom kalendaru kao datum Isusovog rođenja. Ali pravoslavni hrišćani koji koriste julijanski kalendar obeležavaju ga 7. januara, dok ga Jermenska crkva slavi 6. januara.

Zapravo, posle toliko vekova, teško je utvrditi tačan dan Hristovog rođenja. Dvadesetpeti decembar je bio i datum zimske kratkodnevnice po rimskom kalendaru. Takođe, bilo je to oko devet meseci nakon što je Marija saznala da će biti majka Isusa (Blagovesti). Ali mnogi istraživači veruju da je Božić bio zamena za paganske proslave zimskog praznika, a posebno boga Mitre, persijskog boga sunca, pravde i rata, koji je bio veoma popularan u Rimskom carstvu.

Širom sveta postoji mnogo različitih običaja vezanih za proslavu Božića. Ali bez obzira kog datuma se slavi Božić, on je svakako najvažniji praznik koji okuplja celu porodicu.

 

Današnji Vitlejem

Danas u Vitlejemu živi oko 30.000 stanovnika različitih veroispovesti, mada preovladava muslimansko stanovništvo. Grad je mali sa uskim ulicama punim raznih prodavnica i smeštaja koji je uglavnom jeftiniji nego u Jerusalimu.

Do Vitlejema se može doći putem iz Jerusalima ili Tel Aviva. Obično hodočasnici i turisti dolaze organizovanim turama. Takođe, često saobraćaju autobusi iz Jerusalima i potrebno je oko 30-45 minuta da se stigne do Vitlejema.

Turizam i trgovina su veoma važni za Vitlejem. U malim radnjama i na pijaci možete pronaći razne verske rukotvorine, začine, nakit, krstiće i predmete od maslinovog drveta, kao i orijentalne slatkiše.

 

Uprkos gužvi, granicama i radovima na rekonstrukciji, poseta hramu Hristovog rođenja bila je izuzetno iskustvo.

U tim trenucima, kada ste okruženi gomilom ljudi niste u potpunosti svesni koliko je značajno mesto na kojem stojite.

Ali kasnije, kada se utisci slegnu, shvatite koliko još moramo da istražujemo i koliko toga je za nas još velika misterija.